316 Туты» ҡоштай егеттәр,

Бары һиие тсләйҙе, һ ние алһам ти» ил айҙы.

Саҡырып алып торғоҙоп,

Йөҙө», балам, күргеҙеп,

Күп ҡайғырма, йәп балам, һөйгәнеңә бирерме».

Ҡарасәс һылыуҙың һүҙе

— Балаң күңеле ҡалғапдыр, Арбаһаң да, булмаҫ ул.

Нур егетен килтерһәң,

Уны ла ҡабул күрмәҫ ул. һөйәктәрем һынған һуң, һылаһаң да, булмаҫ ул.

Йөрәгем янып көл булды, һыу ҡойһаң да, һүнмәҫ ул. Башым ергә тейгән һуң, Күтәрһәң дә, булмаҫ ул.

Күңел ҡоштай осҡан һуң, Ҡайтып ҡулға ҡунмаҫ ул. һөйгән йәрем киткән һуң,

Нә ҡылһа ла, булмаҫ ул.

Әсем боҙға тулған һуң,

Йөрәгем таш булған һуң, Күбекләһәң [дә 1, премәҫ ул...

Арғымаҡҡа менгеҙгәп Мең ҡолоңдо питәйен,

Ҡол хеҙмәте үткәп һуң?

Коңгә хеҙмәт ҡалдырмай,

Үҙем аҡ исем ҡылырмын ⁴⁵. Алтынлы утау ҡылғапсы Ерҙәп мула * ҡылырмын.

Башыпдағы тажыңды,

Аҫтындағы тағыңды Ҡулыма тотоп нитәиеп? —

32А Таҡҡа ултырыр кешем юҡ;

239

Мал яҡшыһын нитәйен?—

Алын менер кешем юҡ.

Илдән-илде аралан Тапҡан яҡшың ннтәйен?

Үҙ танҡайым киткән һуң,

Үҙгә йәрҙе ннтәйен?

Беҙҙән һуңғы ҡыҙыңды,

Ҡыҫыр ҡалған бейәләй,

Ҡайырмаған төнәләй,

Илдән-илде аралап,

Илдән яҡшы күренһә,

Алып шуға бирерһең.

Бисара ҡыҙ илай-иңрәй һүҙе бөттө, Атаһының ҡашынан зарлан китте. Үлһәм, йәрем юлында үләйем тип,

Бер заманда шәһәргә яҡын етте.

Бер заман дарға аҫҡан башты күрҙе, Бер көрһөнөп, пҫе ауын, ергә тошто, Иҫен йыйып, ҡанлы башты ҡулға алып, Ҡан аралаш ағыҙҙы күҙҙән йәште.

— Хайран башың, хан башың Киҫелгәнгә оҡшайҙы,

Баһаһы юҡ кәүҙәнән Өҙөлгәнгә оҡшайҙы.

Кәүҙәң ҡанга болғанып,

Аяҡ-ҡулың солғанын,

Кәфенең юҡ, гүрең юҡ,

Ерҙә ятыр ирминең?

Ҡанға башың болғанып,

Буйтел ятыр ирминең?

326 Ҡомға болғап башыңды,

Күҙҙән аҡҡап йәшоңде Ергә ағыҙыр ирминең?

Гәүһәр башың, хан башың,

Алтын дннайың болғанып,

Дарға аҫылыр ирминең?

Портоңда Һин хан пиең, һәр эшецдә дан ипең.

Дошмандарың ҡулында Бындай булыр прмннең?

Ҡарағаттан күҙҙәрең,

Ҡыҙыл гөлдәй йөҙҙәрең,

240

Балдан татлы һүҙҙәрең Бер күреүгә зар булдым.

Әйтһәм, һүҙем етмәҫте,

Ҡанғың иҫтән китмәҫте,

Алыҫ юлға китеп һин,

Саҡырһам да, килмәҫ һин.

Оҙон юлға кптен һшт,

Зар ҡылһам да, белмәҫ һип.

һеҙҙән донъя үтеггте,

Мин дә артыңдан үтермен, һин алдымда булмаһаң,

Был донъямы нитермен?

Коп дә илап поргәпсе.

Ҡайғың китмәҫ үлгәнсе,

Был ҡайғыны күргәнсе,

Бергә булһам кәрәкте...⁴⁶

ЗЗа ...Бисара ҡыҙ динайып ҡулына алды,

Торҡаға ҡаплы башты урап һалды.

Өйөнән алтын-көмөш ҡулына алып,

Ярына там * торғоҙоу уйына алды.

Ҡатына йоҙ егерме ҡолон алды,

Алтын мепәп комоштән мула * һалды. Ҡыҙыпың булмаҫын ⁴⁷ хан белгән һуң, Йортона: «Иыйылыц!»— тпп хәбәр һалды.

Йортона: «Ҡыҙ ҡашына барың,— тппе,— Нәғын * порой ҡыҙым минең, белең,— тине. Ҡыҙымдың бер аҙ көндә күңеле һыуыр, Ҡыҙымдың ҡыл тигәнен ҡылың»,— тппе.

Күп ғәскәр ҡыҙ ҡашына килде, тине,

Там торғоҙоп булыпты, күрҙе, тине.

Ҡыҙ быларҙың килгәнен яҡдырмапҙы, Ғәскәренең бары ҡайтып йәрҙе, типе.

«Ҡыҙығыҙ там торғоҙон булған икән, Шәһәрҙән зәргәр * йыйып алған икән.

Был шәһәрҙә ундапып ой табылмаҫ,

Алтын менән көмөштән һалған икән».

Хан ҡыҙып күреүгә оялаҙы,

Әсәһе, яңғыҙым, тип. зарлапаҙы.

Ҡашына бер-ике әҙәм юлдаш алын,

Сыҙай алмай әсәһе бер бараҙы.

241

Ҡыҙына яҡын килеп, билен быуҙы:

— У ай, балам, был көн һиңә ҡайҙан тыуҙы? Хоҙай ҡушҡан йәреңдән зар иңрәтеп,

Ғаҡлы юҡ әкәңә нә ҡан яуҙы?

Ғаҡлы юҡ әкәңә әйтһәм, тел ал майҙы, Дошмандарҙың һүҙенән һис ҡалмайҙы. «Ҡыҙыңды илатма!»— тип әйтен инем,

Ҡанса әйтһәм дә, телемде тыцламайҙы.

Оялғандан ҡашыңа кнлалманым,

Атайыңдың аҡылын бел алманым.

«Обалы * — әкәгә», тип зар иңрәйҙе,

Беҙҙе опҙэ, һеҙҙе бында уйламайҙы.

Ҡыҙының ҡашында йәшен түгеп,

Күкрәгендә уйлаған ғарзын * әйтте.

Ҡыҙына һөйләп, ханым моңон әйтте: «Ҡылыпты әкәң һинең ҡорбан ғәйете» ⁴⁸.

Балаһы әсәһенә ҡарам айҙы,

Оялып, әсәһе өйгә ҡайтты.

Ҡыҙ, инде там торғоҙоп, булды, тпне,

Эсенән бикләгәндәй ҡылды, тине.

Ҡашында ҡырҡ ҡыҙ менән амандашып,

Күҙ йәшепә дала ер тулды, тине.

Ҡарасәс һылыуҙың ҡыҙҙарға илаған ы:

— Яр-яр әйткән яр-ярым,

Амап булың, хуш булың!

Беҙгә үтер көп булды, һеҙҙән кигер көп булды.

Аман инде, хуш булың,

Беҙгә үтер кон булды.

Йәр өсөн үлер көп булды, һеҙгә ҡалыр көп булды.

Беҙҙән рәнйеү алғандар,

Беҙҙән күңле ҡалғандар,

Уйығыҙға алға пһ ыҙ,

Риза булың, дуҫтарым!

Боронғолан булырһыҙ, һөйгән йәргә барырһыҙ.

Упнап-колөп йөрорһөҙ,

Аман булың, дуҫтарым.