3.4 Банк қызметінің нәтижесі және таза кірісті бөлу

Соңғы қаржылық нәтиже - пайда немесе шығын - есепті кезең аралығында банк алтан шығыстар мен табыстарды салыстыру арқылы анықталады. Осыған байланысты табыстардын азаюы салык салынатын табыстың, орталықтандырылтан қорларга және резервтерге аударымдардың төмендеуіне, дивидендтердін азаюына негіз болатынын ескере отырып, олардың толықтығын, дұрыстыгын, мерзімділігін және бухгалтерлік есепте корініс табуын тексеру қажет. Керісінше, есептегі қателіктер салдарынан жэне басқа да себептермен табысты асырьш көрсету кері нэтиже туындатады, кайтарылуы оте қиынга түсетін табыстан нстізсіз толемдер жүргізуге алып келеді.

Банктің табыстары мен шыгыстары есептіліктің, сақтық және сәйкестіліктің негізгі халықаралық нринциптерін негізге ала отырып танылады.

Әдетге есепті кезец аралыгында танылган табыстар мен шыгыс-тардың барлық баптары таза пайданы нсмесс шыгынды аішктауда колданылады. Осылармен біргс таза пайданы (шыгыпды) аныктауга тотенше баптар және есепті бағалардағы өзгсрісіер нәтижелері қолданылады. Осындай екі жағдай бар: маңызды қателерді түзету және есептеу саясатындағы өзгерістер нәтижелері.

Іс жүзінде есепті ксзендегі таза табысты немесе шыгынды анықтауда қолданылатын барлык кіріе жоне ніыгыс башары банктің күнделікті қызметі барысында пайла болады. Сондықтан тек кейбір жагдайларда ғана шаруашылык кызмет немесе операция төтенше баптың пайда болуына әкеледі.

Төтенше баптар – кәсіпорынның күнделікті қызметінен айқын ерекшеленетін шаруашлық қызмет немесе операциялардың жүзеге асуы нәтижесіндс пайда болатын табыстар немесе шығындар, сондықтан олар жиі жәнс ылги да пайда болады деп күтілмейді.

Төтенше баптардың сипатын және сомасын ашу табыстар және шығындар есебі құрамында немесе қаржылық есеп ескертулерінде жасалағн кезде табыстар және шығындар есебінде жасалынуы мүмкін.

Әр түрлі кезеңдердегі қаржылық есептердің сәйкестілігін қамтамасыз ету мақсатында,есептік бағалардағы өзгерістердің бұрын кәдімгі кәсіпкерліктен түскен табыс немесе шығын құрамына енгізіледі.

Табысқа кірістелген қаражатты алу мүмкіндігіне қатысты белгісіздік туындаған жағдайда алынбаған тнемесе алынуы мүмкін емес сома алғашқы мәліметтерді түзету ретінде танылады.

Банк өз активтерін жіктейді және соларға қарсы Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі анықтаған шарттарына сәйкес қажетті мәжбүрлі шығындарды анықтайды. Мәжбүрлі шығындарды құру банктің шығысы ретінде танылады.

3.5 Банктің қаржылық,статистикалық есептіліктерінің құрамы және нысандары

Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің басты нысаны болып табылады: ол есепті күндегі банктіц қаржылық жағдайы туралы ақпаратты ұсынады.

Баланс қорытынды айналымдарды және қаржылық есептіліктің жиынтық балансын ескере отырып құрылады. Банк мұндай жіктеу-лерді өзінің активтер мсн пассивтері үшін таңдап алуына болады. Алынуға тиісті және толенуге тиісті сомалар «12 ай ішіндегі» және «12 айдан кейінгі» болып болінсді. 12 ай ішінде алынбайтын активтер ұзақ мерзімді, ал алынатындары ағымдағы деп аталады. Банк өзінің активтері мен міндеттемелер ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді деп болуіне болады. Егер ол жасалынбаса активтер мен міндеттемелер олардыц отімділік тортібі бойынша ұсынылады. Сол сияқты 12 ай ішінде жвне одан да коп мерзімде реттелінетін немесе өтелетін сомаларды болу қажет.

Баланста көрсетілстін қысқа мерзімді активтерге мьшалар кіреді:

• жай операциялық цикл ішіпде өткізуге, сатуға немесе тұтынуға ұсынылатын активтер;

• 12 ай ішіндс өткізуіе ұсынылатын және негізінен сатуға арналған активтер;

• Оларды пайдалану бойынша шектеу болмайтын ақша қаражаттары және олардыц баламалары.

Баланста көрсетілгеп қысқа мерзімді міндеттемелер құрамына кіретіндер:

• қалыпты операциялық циюі ішінде толеуге тиістілер;

• 12 ай ішіндс орындалатын.

Төлемі 12 ай ішінде жүргізілетін ұзақ мерзімді пайыздық міндеттемелер, келесідей жағдайларда баланстар «ұзақ мерзімді» ретінде жүктелуі мүмкін.

• бастапқы мсрзімі 12 айдан коп;

• міндеттемелерді қаша қаржыландыру емеуріндері бар;

• емеуріндер шартпеп бскітілгсп.

Таза активтердегі еншілес компаниялардың аздық үлесі жылдық бухгалтерлік баланста міндеттемелер мен меншікті капиталдан бөлек «Аздық үлес» бабында көрсетіледі және еншілес компанияньң бас банкке жатпайтын таза активтерінің көлемін бейнелейді. Жылдык бухгалтерлік балансты құру және тиісті аздық үлестің есептемесі халыкаралық бухгалтсрлік есеп стандарттарының талабына сәйкес жүргізілсді.