Мәктәптә кадыйр сибгатуллин иҗатын өйрәнү

Фахриева А.,

Балык Бистәсе районы

Котлы Бүкәш урта мәктәбе

Фәнни җитәкче: Ананьева Л.С.

Балык Бистәсе районыннан гаҗәеп күп әдәбият әһелләре – күренекле шагыйрьләр, прозаиклар, драматурглар чыккан. Кайберләрен санап китик: гасыр башындагылар һәм мәрхүмнәрдән – Мөхәммәт Гали, Миргазиз Укмасый, Сәет Шәкүров, Кадыйр Сибгатуллин; исән-сау иҗат итүче әдипләрдән - Равил Фәйзуллин, Роберт Әхмәтҗанов, Вакыйф Нуруллин, Әхәт Гаффар, Рөстәм Фәйзуллин, Әхәт Сафиуллин, Мансур Шиһапов, Хәлим Җәләй; яшьрәкләрдән – Рәсимә Гарифуллина, Нурулла Гариф, Фәүзия Солтан, Вазыйх Фатыйхов...

Ике гомер безгә насыйп булмас

Бер яшибез җирдә

Бер туып.

Шушы җирдә бик каласы килә

Бер югалмый торган җыр булып.

Әлеге шигъри юлларны язган, бүгенге көндә исеме югалмый торган җыр булып яңгыраган шагыйрь Кадыйр Сибгатуллин Балык Бистәсе районы Балыклы Чүкәй авылында туып үскән, озак еллар журналист булып каләмен чарлаган, милли поэзиябезне берсеннән – берсе гүзәл әсәрләр белән баеткан. Ул 1974 нче елда “Әманәт” исемле җыентыгы белән шигърият мәйданына килеп керә. Хәсән Туфан аның газетадагы шигырьләрен укып: “Менә бу шагыйрь, тумыштан шагыйрь”, - дип соклана. Аның шигырьләре укучының күңеленә барып җитә, йөрәгенә үтеп керә.

15нче февральда якташыбыз шагыйрь К. Сибгатуллинга 68 яшь тулыр иде. Әмма, кызганычка каршы, язмыш аны әдәбият, шигырь сөючеләрдән иртә аерды.

Кадыйр Сибгатуллин 30 ел татар поэзиясе мәйданының уртасында торган зур шагыйрь. Аның шигырьләрен онытуга юл кую - зур гөнаһ булыр иде. Шуңа күрә исемен мәңгеләштерү юнәлешендә максатчан, эзлекле эш алып бару безнең, исәннәрнең, - зур бурычы.

Безнең Котлы Бүкәш урта мәктәбендә районыбызның шифалы туфрагыннан үсеп чыккан олуг шәхесләребез белән чын күңелдән горурланып, аларның иҗатларын өйрәнү өстендә максатчан эш алып барыла. Әдәби туган як материалларын өйрәнүнең әхлак һәм эстетик зәвык формалаштыруда әһәмияте зур. Шуңа күрә безнең мәктәптә бу эшкә җитди игътибар бирелә. Татар теле һәм әдәбияты кабинетында “Якташлар иҗаты” почмагы булдырылды. Анда якташларыбыз турында истәлекләр, фотолар, автогрофлы китаплар, аларга багышлап төзелгән альбомнар тупланган һәм аларны тулыландыру өлкәсендә даими эш алып барыла.

К. Сибгатуллинның юбилее уңаеннан район газетасы битләрәндә “Шагыйрьнең 60 еллыгына”дип аталган рубрика эшләп килде. Шагыйрьне белгән, аның белән эшләгән авылдашлары, якыннарының истәлекләрен туплап, өйрәнеп бардык, бу истәлекләр буенча сыйныф сәгатьләре үткәрелде.

Шагыйрьнең 65 еллык юбилее мәктәбездә зурлап билгеләп үтелде. Аның шигырьләрен сәнгатьле итеп уку - аеруча игътибарга лаек. Укучылар Кадыйр Сибгатуллинның “Әни”, “Рәхмәт әби” , “Юлда үскән арыш”, “Дога” һәм башка шигырьләрен яратып яттан сөйләделәр, хис - кичерешләрен үз йөрәкләре аша уздырып, тыңлаучыларга, укучыларга җиткерә алдылар.

Төбәк әдипләребезгә багышлап үткәрелгән кичәләр бездә бер тематика астында “Шушы яктан, шушы туфрактан без” исеме белән үтә. Кадыйр Сибгатуллинга багышланган “Шушы җирдә бик каласы килә бер югалмый торган җыр булып” дип аталган әдәби – музыкаль кичә үткәрдек. Кичәдә шагыйрьнең туган якка, игенче хезмәтенә, сугышның фаҗигаләрен яктыртуга һәм бөтен кыенлыкларны да җиңәргә сәләтле чын һәм саф мәхәббәткә багышланган шигырьләре яңгырады, тормыш һәм иҗат юлы яктыртылды.

Якташыбызның якты истәлеген мәңгеләштерү йөзеннән “Авыл офыклары” район газетасы редакциясе коллективы Кадыйр Сибгатуллинның музеен һәм аның исемендәге премия булдырган иде. Марсилә Садыйкова, Габдрахман Фәйзуллин, Фәнүзә Галимуллина, Илгиз Галиев, Рәмзил Гыймлеханов кебек лауреатлар арасында күп еллар буе мәктәбебездә тарих фәне укыткан, бүгенге көндә мәктәптә эшләп килүче Туган якны өйрәнү музее җитәкчесе Ахунов Кәрим Гыйльфанович та бар. Кәрим Гыйльфанович Кадыйр Сибгатуллинны исән чакта белгән, аның белән аралашкан кеше.

Мәктәбебездә Кадыйр Сибгатуллинны белгән, аның белән еш аралашкан тагын бер укытучыбыз бар. Ул - география укытучысы Адиуллина Хәтимә Вагизовна. Мөгаллимлек хезмәтенә керешкәнче, ул районыбызның газета редакциясендә Кадыйр абый белән бергә эшләгән. Хәтимә Вагизовна Кадыйр абыйның шигырьләрен төнлә язуына игътибар итә. Иртән торуга ул инде шигырь язган була, яңа китабы чыккан саен бүләк итеп алып килә иде, дип искә ала ул аны. Барыбызга да мәгълүм булган Советлар Союзы Герое Михаил Девятаевка багышланган “Сагыш” шигыре дә Бүкәш мәктәбендә герой белән очрашканнан соң туа. Мәктәп коллективы герой белән очрашу оештыра, анда Кадыйр абый да катнаша.

Әдәбият белән кызыксынучы балалар өчен “Әллүки” түгәрәге эшләп килә. Монда укучылар шигырь язу серләренә төшенәләр, газеталар чыгаралар. Февраль аенда туган көне уңаеннан Кадыйр Сибгатуллинга багышлап чыгарылган газеталарда аның турында истәлекләр, шигырьләр урын ала.

Кадыйр Сибгатуллин исемендәге премиягә 2007нче елда, укучылардан беренче булып, мәктәбебез укучысы Ләйсән Фәтхетдинова лаек булды. Ул Кадыйр Сибгатуллинга багышлап шигырь дә иҗат итте. “Кадыйр Сибгатуллинга” дип атала ул.

Тормыш арбасының тәгәрмәчен

Үзең кирәк төзеп сүтәргә.

Гомер юлың тарихларга сеңеп ,

Исемең сакланырлык итәргә.

Туры сүзле кеше – тугры кеше,

Тырышлыкның чиксез агымы...

Бөеклеккә түгел, биеклеккә

Менгән ышанычлы адымы.

Һәр авазы, һәр җөмләсе аның

Йөрәк җепселләрен уята.

Кирәк икән, рухландыра белә,

Кирәк икән, үксеп елата.

Чишелешсез язмыш табышмагы...

Ә ул тапкан аның җавабын!

Үз куллары белән төзегән ич

Тормыш җиккән гомер корабын.

Көчле, гадел кеше – Кадыйр Сибгат!

Сокланамын укып юлларын!

Үстерсәче күбрәк татар халкы

Нәкъ шушындый батыр улларын

Кадыйр Сибгатуллин – кыю фәлсәфи фикер йөртүче шагыйрь. Ул кешеләрне табигатьнең аерылгысыз өлеше, җир балалары итеп күзаллый. Шагыйрь туган як табигатенең теләсә нинди күренешендә илһам чыганагы таба, бер үк вакытта туган ягына чиксез мәхәббәте аша дөньяны, гүзәллекне аңлавы рухи халәтенең катлаулы чагылышларын тулырак ачу максатына буйсындырыла.

“Мәдәни Җомга” газетасының 2007нче елгы 23нче март санында Нияз Акмалның “Без яратмый җирдә кем яратсын” мәкаләсендә мондый юллар бар: “Аның шигырьләрен, шигъри үрнәкләрен мәктәп балаларына, яшүсмерләргә сабый чактан ук, яшьтән укыту зарур. Кадыйр Сибгатуллин шигырьләрен әдәби түгәрәкләрдә сабак итеп өйрәтү зарур”! Бу сүзләр белән без тулысынча килешәбез. Киләчәктә якташыбызның иҗатын тагын да тирәнрәк итеп өйрәнү максатыннан шигырьләре әдәбият дәреслекләрендә урын алыр дип ышанабыз. Ул моңа лаек. Безнең аны онытырга хакыбыз юк.

“Бүгенге көнебез өлкәннәр кулында булса, киләчәгебез балаларда. Аларның кем булып үсүләре, кайсы кыйблага табынулары бездән тора . Ата-бабаларыбыздан, нәселдән килгән, үзебезнең милләткә хас булган күркәм сыйфатларны, гореф-гадәтләребезне аларның күңеленә сеңдерә алырбызмы?

Иң зур бурычыбыз – шушыдыр. Бала күңеленә изгелек, миһербанлылык орлыклары гына төшсен иде,” – дип язды Кадыйр Сибгатуллин үзенең “Иманга кайту” дигән әсәрендә.

Кадыйр Сибгатуллин үзенең бу әсәрендә киләчәкне күргән. Без ул - киләчәк балалары. Алга таба да башлаган эшебезне, эзләнүләребезне дәвам итәрбез. Шагыйрь үлми дигән хакыйкать бар...

Үлми шагыйрь,

Үлми икән шагыйрь җирдә.

Тик шулай да,

Мәңге сагыныр өчен,

Бер шагыйрьнең бер үлеме җитә.

Кадыйр Сибгатуллин.

Әдәбият

Акмал Н. Без яратмый җирдә кем яратсын?!: [Шагыйрь К. Сибгатуллинны юксынып] / Н. Акмал // Мәдәни җомга. – 2007. – 23 март. Б. 16.

Сибгатуллин К. Иманга кайту: [публицистика] / К. Сибгатуллин // Мәйдан. – 2002 - № 2.

Сибгатуллин К. Гомерем дулкыннары: шигырьләр. – Казан, Тат . кит. нәшр., 1993.

Сибгатуллин К. Намазлык:[шигырьләр] / К. Сибгатуллин. – Чаллы: “КАМАЗ” нәшр., 1994.

Туфан Х. Шигърият офыгы киңәя // Социалистик Татарстан . – 1970. - №4.