5.3 Асқорыту мүшелері аурулары кезіндегі негізгі синдромдар

5.3.1 Асқазаннан эвакуацияның бұзылу синдромы (асқазан дискинезиясы)

Асқазан дискинезиясы екі түрде кездеседі: 1) асқазанның қозғалыстық функциясының жоғарылауы, 2) асқазан қозғалысы функциясының төмендеуі.

Қозғалыстық функциясының жоғарылауы асқазанның әртүрлі органикалық ауруларында болады (асқазан ойықжарасы, гастрит және т.б.). Бұл кезде асқазан тонусы күшейеді, бұлшықеттері бірден жиырылады (спазмдар). Науқастар келесі шағымдарды айтады: а) асқазанасты аймағында толғақ тәрізді ауырсынулар; б) эпигастрий аймағында қысылу сезімі, тамаққа тез тою сезімімен қосарланады; в) кекіру; г) құсу.

Қарап тексеру: эпигастралды аймақта асқазан перистальтикасы көзбен қарағанда анықталуы мүмкін.

Пальпация: эпигастралды аймақта ауырсыну.

Қозғалыстық функциясының төмендеуі жиі астеникалық конституциялы адамдарда кездеседі, асқазан төмен түскенде, ал қуыс мүшелеріне ота жасағаннан кейін, асқазанның әртүрлі органикалық аурулары кезінде кездеседі.

Кейінгі аурулары асқазанның қозғалыстық функциясының төмендеуіне, сонымен қатар жоғарылауына әкелуі мүмкін. Науқастар келесі шағымдарды айтуы мүмкін: а) тамақтанғаннан кейін эпигастралды аймақта керілу сезімінің болуы; б) жүрек айнуы.

Пальпация: пальпациялаушы қолдың саусақтарымен эпигастралды аймаққа ұрғылаған кезде су толқыны тәрізді шу естіледі.

Ескерту: пилоростеноз кезінде (асқазанның пилорикалық бөлімінің ісікке немесе тыртықтанған ойықжараға байланысты тарылуы) асқазан дискинезиясының екі түрі бір-бірімен алмасады.

Шағымдары: асқазан дискинезиясының екі түріндегі тәрізді, олар бірін-бірі кезек алмастырады. Көп мөлшерде сасық жұмыртқа иісімен және алдында жеген немесе бірнеше күн бұрын желінген тағам қалдықтарымен құсу өте тән.

Қарап тексеру: теріасты-шел қабаты әлсіз дамыған (көп құсудан болған арықтау), көзге көрінетін асқазан перистальтикасы.

Пальпация: эпигастралды аймақта ауырсыну және су толқыны тәрізді шу.

5.3.2 Ішек ұстамасы синдромы

Ішек ұстамасы – тоқ ішектің функционалдық бұзылысы, ең алдымен – іштің ұстама тәрізді ауырсынуымен қосарланған дискинезиясы.

Себептері: 1) жүйкелік стресс; 2) ішектегі қабыну үдерісі;

3) дисбактериоз.

Шағымдары: іштің түйіліп ұстама тәрізді ауырсынуы, нақты локализациясы жоқ. Мұндай науқастарда іш қатуымен кезектесетін іш өту болады, дәрет пленка тәрізді және лента тәрізді, шырышпен, кейде науқастарды іш кебуі (метеоризм) мазалайды.

5.3.3 Өткір іш синдромы

Өткір іш – жіті іш қуысының хирургиялық ауруларын сипаттайтын, перитонит қаупі дамуымен қосарланатын, сонымен қатар өмірге қауіпті іштікішілік қан құйылулар даму қаупімен немесе олармен қосарланатын, жинақталған термин.

Өткір іш синдромына әдетте кіреді: жіті аппендецит, ішек өтімсіздігі, жіті панкреатит, іштік қолқасының ажырамалы аневризмасы, шажырқай артериясының тромбозы және эмболиясы, флегманоздық холецистит, өт қабының перфорациясы, іш қуысына қан кету және т.б.. Өткір іш диагнозын қойған сәтте дәрігер әлі бұл жағдайдың нақты себебін білмейді, бірақ бұл диагноз дәрігерді науқасты жедел түрде госпитализациялап, ота жасауға бағыттайды.

Шағымдары: іштің кенеттен интенсивті түрде ауырсынуы, улы дәреттің, газдың болмауы құсу.

Қарап тексеру: facies Hyppocratic, тілі құрғақ.

Пальпация: іш бұлшықеттерінің тақта тәрізді тырысуы, ақырында - метеоризм, Щеткин- Блюмберг симптомы оң мәнді.

Аускультация: ішектің перистальтикалық шуы жоқ.

Қосымша тексерулер: пульстің жиілеуі, АҚ төмен түсуі, лейкоцитоз, ЭТЖ жылдамдауы.