24. Другое абвяшчэнне ссрб.

12 ліпеня 1920г. прадстаўнікі РСФСР у Маскве падпісалі мірны дагавор з прадстаўнікамі літоўскага ўрада, якім прызнавалася незалежнасць Літвы ў этнаграфічных граніцах. Падпісанне Савецкім урадам дагавора з Літвой азначала спыненне існавання ЛітБел ССР. 31 ліпеня 1920г. у Мінску адбылося паўторнае абвяшчэнне незалежнай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь. 1 жніўня Дэкларацыя была абвешчана на вялікім гарадскім мітынгу, затым на мітынгам у паветах. Да склікання II Усебеларускага з’езда Саветаў уладу ў свае рукі ўзяў Беларускі рэвалюцыйны камітэт.

На II з’езде Саветаў, які адбыўся 13-17 снежня 1920г. у Мінску, былі прыняты дапаўненні да канстытуцыі БССР, у якіх вышэйшымі органамі ўлады абвяшчаліся з’езд Саветаў, а паміж з’ездамі – ЦВК ССРБ, выканаўчым органам – СНК ССРБ. Старшыней ЦВК і СНК ССРБ быў абраны Чарвякоў. З’езд ратыфікаваў Рыжскі прэлімінарны дагавор ад 12 кастрычніка 1920г. і пацвердзіў мандат ВРК ССРБ ураду РСФСР на права заключэння міру ад імя ССРБ.

18 сакавіка 1921г. быў падпісаны Рыжскі мірны дагавор. Заходняя граніца БССР з Польшчай праходзіла з поўначы на поўдзень: з паўдневага боку населенага пункта Ушачы, на ўсход ад Пасвілля на докшыцы, каля Радашковіч, Нясвіжа, заходней Чырвонай слабады, Старобіна, усходней Мікашэвіч, заходней Турава.

26. Палітыка нэПа на Беларусі.

За гады першай сусветнай і грамадзянскай войнаў, замежнай ваеннай інтэрвенцыі народная гаспадарка Беларусі прыйшла ў заняпад. Больш за палову фабрык і заводаў было знішчана, прамысловая вытворчасць скарацілася ў пяць разоў, колькасць рабочых зменшылася ўдвая. У цяжкім стане знаходзіўся транспарт. Разбуранай аказалася і сельская гаспадарка. Трэба было вырашаць, якой павінна быць эканоміка ў звычайных мірных умовах.

Адказам на гэта стала новая эканамічная палітыка (НЭП), распрацаваная Леніным и прынятая X з’ездам РКП(б) у сакавіку 1921г. Пераход да НЭПа быў спробай сумясціць сацыялістычныя прынцыпы кіравання дзяржаўнай эканомікай з эканамічнымі законамі, выкарыстаць прыватны капітал у інтарэсах сацыялістычнага будаўніцтва. Сутнасць НЭПа зводзілася да максімальнага пад’ёму вытворчых сіл і паляпшэння становішча рабочых і сялян дзеля захавання Савецкай улады. НЭП уяўляў сабой серыю мерапрыемстваў, разлічаных на пераходны перыяд ад капіталізму да сацыялізму, якія ахоплівалі ўсе галіны гаспадаркі.

Асаблівасць эканамічнага становішча сельскай гаспадаркі Беларусі заключалася ў тым, што ўвядзенне НЭПа супала па часе з перадачай зямлі сялянам. У 1921г. землекарыстанне сялян павялічылася на 12%. Прырэзка зямлі аказалася нязначнай. Большасць гаспадарак зямлі не атрымала. У выніку ажыццяўлення Дэкрэта аб зямлі ў цэлым па рэспубліцы адбыліся змены ў сацыяльным складзе насельніцтва. Найбольш шматлікай групай у 1923г. сталі сярэднія гаспадаркі, якіх налічвалася 65%. Дробныя гаспадаркі складалі 26%, буйныя – 9%. Дзякуючы ўздзеянню НЭПа, да пачатку 1925/26 гаспадарчага года сельскагаспадарчая вытворчасць у БССР дасягнула даваеннага ўзроўню.

Кіраўніцтва рэспублікі ў аграрнай палітыцы абапіралася на жаданне сялян мець зямлю ў асабістым карыстанні. Правы карыстання зямлёй даваліся як калектыўным, так і аднаасобным гаспадаркам. Улічваючы асаблівасці Беларусі, перавага аддавалася развіццю дзвюх формаў аднаасобнага землеўладкавання – пасёлкаў і хутароў. Наркамзем БССР прадугледжваў стварэнне хутароў як асноўных формаў землеўладкавання ў рэспубліцы, што адпавядала гістарычным умовам. Асноўнымі формамі калектыўных гаспадарак у рэспубліцы былі камуны, сельгасарцелі і таварыствы па сумеснай апрацоўцы зямлі (ТСЗ). Таксама развіваліся саўгасы.

Адначасова ў гады НЭПа развівалася сельскагаспадарчая кааперацыя. Асноўнымі яе відамі былі крэдытная, забеспячэнская і збытавая. Узровень кааперавання склаў каля 13%.

Такім чынам, сельская гаспадарка рэспублікі да 1927г. аднавіла свае даваенныя аб’ёмы і мела магчымасць для далейшага прагрэсу. Разам з тым яна была даволі адсталай. Нізкай заставалася прыбытковасць зямлі, слаба развівалася жывёлагадоўля, 20% гаспадарак не было забяспечана цяглавай сілай, таварнасць сельскай гаспадаркі складала каля 13%. Патрабаваліся далейшыя пераўтварэнні.

НЭП спрыяльна адбіваўся і на развіцці прамысловасці. Аднаўляліся буйныя прадпрыемствы. На працягу 1922-1927гг. было пераабсталявана і расшырана 119 прадпрыемстваў. Да 1927г. на тэрыторыі Беларусі ўжо працавала палова з тых фабрык і заводаў, што дзейнічалі да першай сусветнай вайны, колькасць рабочых амаль зраўнялася з даваенным узроўнем, а выпуск валавай прадукцыі перавысіў даваенны.

Асноўнымі галінамі буйной прамысловасці БССР былі харчовая, дрэваапрацоўчая і папяровая. Адбывалася трэставанне прадпрыемстваў. Інтэнсіўна развівалася металаапрацоўчая і паліўная вытворчасці, праводзіліся работы па электрыфікацыі.

Найбольш важнае значэнне ў эканоміцы БССР мела дробная прамысловасць. У 1926г. у ёй было занята 73% рабочых, а на яе долю прыходзілася 58% вытворчасці ўсёй прамысловасці. Саматужна-рамесніцкая прамысловасць мела ў рэспубліцы спрыяльныя ўмовы для існавання і развіцця, паколькі тут было шмат свабодных рук. Буйная прамысловасць была недастаткова развітая. Ішоў працэс кааперавання дробных таваравытворцаў, які паскорыўся пасля стварэння ў 1925г. цэнтра “Белсаматужпрамсаюз”. На 1 кастрычніка 1927г. у рэспубліцы налічвалася 265 вытворчых прамысловых арцеляў.

Нягледзячы на некаторыя поспухі ў развіцці прамысловасці Беларусі, яе магчымасці для далейшага пашырэння вытворчасці былі абмежаваныя. Слабое развіццё вытворчых сіл, аграрнае перанасяленне абумовілі беспрацоўе. Для забеспячэння эканамічнай стабільнасці неабходна было правядзенне індустрыялізацыі.

НЭП даў штуршок для развіцця гандлю. У рэспубліцы хутка аднаўляліся таварна-грашовыя адносіны. У аптовым гандлі вядучыя пазіцыі ўтрымліваў дзяржсектар, а ў рознічным – кааператыўны і прыватны. Найбольш дынамічна развіваўся прыватны гандаль, які больш аператыўна рэагаваў на патрэбы рынка.

Такім чынам, дзякуючы НЭПу, была адноўлена сельская гаспадарка, стымул для развіцця атрымала прамысловасць, упэўнена набіраў абароты гандаль. Але развіццё НЭПа суправаджаецца крызіснымі з’явамі.