Innym postulatem „perfekcjonistów" jest używanie wyrazów tylko zgodnie z ich znacze-

niem w terminologii danej dziedziny nauki lub techniki. Tak więc właœciwym okreœleniem

pewnego krzewu jest nazwa lilak, a nie bez, pewnego drzewa — kasztanowiec, nie: kasztan.

Powinno się używać nazw włšcznik i wyłšcznik, a nie kontakt; silnik, a nie: motor. Należy

rozróżniać znaczeniowo wyrazy œruba i wkręt, gdyż odpowiadajš im inne desygnaty. Podob-

nie: trzeba mówić dokšd?, kiedy idzie o kierunek (np. Dokšd idziesz), a gdzie?, gdy chodzi

o miejsce (Gdzie jesteœ?). Niewłaœciwe sš okreœlenia zachorowałam na salmonellę, chory

ma temperaturę, poprawnie powinno się powiedzieć zachorowałam na salmonelloze, cho-

ry ma goršczkę (albo: wysokš, podwyższonš temperaturę). W rezultacie więc „perfekcjoniœci"

dšżš (œwiadomie albo nieœwiadomie) do ujednolicenia odmian polszczyzny, do wyrównania

jej do języka standardowego z elementami terminologicznymi.

Jeœli chodzi o kwestie gramatyczne, to postawa perfekcjonistyczna przejawia się w dšż-

noœci do usuwania wyjštków, czyli popieraniu form systemowych. Lepiej więc mówić w ra-

diu, w studiu, na molu niż w radio, w studio, na molo, gdyż wymienione rzeczowniki można

przyporzšdkować polskiemu wzorcowi deklinacyjnemu. Zgodnie z postawš perfekcjonistycz-

na należałoby popierać końcówkę -ami w N. Im tych rzeczowników, w których odmianie ist-

nieje wahanie -amil-mi (raczej liœciami niż liœćmi, może nawet: koœciami, kaniami?).

Postawa perfekcjonistyczna nakazuje też popierać wszelkie przejawy tendencji do wyra-

zistoœci i precyzji w języku. Dlatego na przykład należy się opowiadać za upowszechnieniem

końcówki -ów w dopełniaczu rzeczowników męskich miękkotematowych, np. uczniów, poko-

jów, funduszów, meczów, materaców, a także za rozróżnieniem znaczeniowym form tego sa-

mego przypadka o różnych końcówkach, np. romanse 'przeżycia miłosne', romansy 'typ

utworu literackiego'. Jeżeli natomiast takiej wariantywnoœci fleksyjnej nie można przypisać

funkcji semantycznej, to należy popierać jednš z form współfunkcyjnych: tę, która jest zgod-

niejsza z systemem albo z tendencjami rozwojowymi języka (godne poparcia sš więc np. for-

my dylizansy, grunty wobec mniej systemowych: dyliżanse, grunta).

Z dwóch form występujšcych w żywej mowie lepsza jest ta, która nie narusza reguł sys-

temu, lepiej więc mówić naprawa aut niż autonaprawa, lepiej chłop-robotnik niż chloporo-

botnik. Nie należy też zmieniać formy zwišzków frazeologicznych przez dodawanie, odejmo-

wanie lub zamianę ich członów; zwišzki frazeologiczne sš bowiem tradycyjnymi jednostkami

językowymi o ustalonej postaci i tylko wyjštkowo dobre uzasadnienie może powodować

zmianę ich formy. Należy więc mówić twardy orzech do zgryzienia, a nie: *ciężki orzech

do zgryzienia.

Postawa perfekcjonistyczna łšczy więc w sobie elementy zachowawcze (np. konserwa-

tyzm co do znaczeń wyrazów i formy frazeologizmów) z popieraniem zmian, czasem nawet

doœć radykalnych w języku. Odległe od niej jest pojęcie kreatywnoœci w języku. Wydaje się

również, że wariantywnoœć, różnorodnoœć, rozmaitoœć stylistyczna wypowiedzi to także ce-

chy, które zdaniem osób prezentujšcych postawę perfekcjonistyczna nie sš koniecznym czy

podstawowym składnikiem języka.

Postawš bliskš perfekcjonizmowi jest logizowanie w języku. Tak jak perfekcjo-

nizm opiera się ona na przesłankach rozumowych; w tym wypadku chodzi o zgodnoœć wyra-

żeń językowych z tzw. logikš potocznš, czyli o logicznoœć wynikajšcš z obserwacji œwiata, co

powinno odzwierciedlać się w wypowiedziach językowych. Zwolennicy tej postawy będš więc

popierać różnicowanie znaczeń wyrazów poczštkowo całkowicie synonimicznych, gdyż logicz- ns

ne jest, aby dwóm formom językowym odpowiadały dwie różne treœci: należy zatem dšżyć §

do konsekwentnego rozdzielania semantycznego przymiotników wieczorny i wieczorowy, K

POSTAWY WOBEC JĘZYKA 172(

dziecinny i dziecięcy, polny i polowy, a także znaczeń form fleksyjnych, np. akty i akta, pro

fesorowie (na wyższej uczelni) i profesorzy (w szkole œredniej).

Zgodne z logikš jest systemowe ujmowanie zjawisk językowych, tak więc „logicyœci", po

dobnie jak „perfekcjoniœci", będš dšżyli do usuwania z języka form, które nie znajdujš opar

cia w systemie. Popierać więc będš na przykład formę w ręce, a uznawać za błędnš, nielo

gicznš, formę w ręku, „bo przecież mówimy ta ręka, a nie ten ršk".

Logizowanie w języku polega też na stosowaniu kryteriów semantycznych do kategori

gramatycznych. Tak więc zgodnie z logikš potocznš nie należy stopniować takich przymiot

ników, jak łysy, pełny, pusty (gdyż oznaczajš one cechy graniczne; nic nie może być bardzie

puste czy bardziej pełne), a także takich, jak sprawiedliwy (nie można być bardziej lub mnie

sprawiedliwym, można być tylko albo sprawiedliwym, albo niesprawiedliwym).

Stosowanie kryteriów logiki potocznej jest bardzo wyraziste przy ocenie pleonazmóy