Itd. W zakresie słowotwórstwa w normie użytkowej akceptowalne jest tworzenie przymiotni-

ków z formantem -owy od niemal wszystkich podstaw rzeczownikowych, np. obuwiowy, wie-

dzowy, pomówmy, a także posługiwanie się formacjami złożonymi typu autoalarm, supersil-

ny, ekstrazabawa. Dla poziomu normy potocznej typowa jest też akceptacja licznych neo-

semantyzmów, np. sensat 'człowiek wszędzie dopatrujšcy się sensacji', pasjonat 'człowiek ni

z pasjš oddajšcy się jakiemuœ ulubionemu zajęciu'. Aprobuje się także zapożyczenia typu §

pager, transza, dealer, leasing; to zjawisko jest typowe zwłaszcza dla normy profesjonalnej. B

NOWE ZNACZENIA WYRAZÓW 1704

W normie użytkowej mieszczš się liczne ekspresywizmy, np. czubek, oszołom, komuch; ak-

ceptuje się też używanie wyrazów w nowej postaci morfologicznej, np. wy sprzedaż, nadwy-

rężyć, te derby. Dopuszczalne sš nowe postaci frazeologizmów, na przykład spełniać rolę,

a także nowe rozumienie zwišzków frazeologicznych, np. cienko przšœć 'być w (jakichkol-

wiek) kłopotach'.

Nie każdy element języka można opisać na obu poziomach normy. W wielu wypadkach

nie występuje wariantywnoœć możliwa do zinterpretowania normatywnego (np. C. Im rze-

czowników, odmiana wielu przymiotników, semantyka licznych słów, składnia niewarian-

tywna). W innych wypadkach pojawia się tylko opozycja normatywny (na obu poziomach)

— nienormatywny, np. Nie czytam ksišżki — *nie czytam ksišżkę; peruka — *perutka; łabędŸ

— *łabšdŸ, dziećmi — *dzieciami, nienawidzę jej — *nienawidzę jš, cukier - *cuker, jestem -

*jezdem.

Dwupoziomowoœć normy języka ogólnego, powstała w rezultacie wydzielenia poziomu

normy użytkowej, nie oznacza więc, że wszelkie elementy występujšce w tej odmianie języ-

ka i w tekstach ogólnych sš aprobowane jako normatywne. Wyróżnianie poziomu normy

użytkowej wręcz zakłada istnienie form poniżej tego poziomu, a więc elementów nienorma-

tywnych. Niewštpliwie sš nimi na przykład pewne dialektyzmy fonetyczne, np. [łyst], [mo-

gie], [poczeba], [panienka], okreœlone formy fleksyjne, np. D. Im *imperii, *myszów, N. Im

*przyjacielami, *pienišdzami, czy konstrukcje składniowe, np. *szukać za czymœ, *podobny

na kogoœ. Poniżej poziomu normy użytkowej pozostajš pewne neosemantyzmy, np. *wplywo-

wy 'łatwo ulegajšcy wpływom', *wnioskować 'zgłaszać wniosek' i neologizmy, np. *autoszy-

ba, *europoset, a także zbędne zapożyczenia, np. shop, market. Opis polszczyzny ogólnej

w kategoriach dwóch poziomów normy nie oznacza więc bynajmniej automatycznego włšcza-

nia wszystkich elementów pojawiajšcych się w tej odmianie języka do poziomu normy użyt-

kowej. Nie znaczy to, rzecz prosta, że kwalifikacja normatywna wszystkich elementów języ-

ka ogólnego nie nastręcza kłopotów. Językoznawcy normatywiœci często stajš przed proble-

mem właœciwej oceny konkretnych elementów językowych znajdujšcych się na granicy pozio-

mów „nieakceptowanie — użytkowe", np. wzišœć, (widzę) tych duchów, kaniami, chemikalii,

(wyrwać) zęba lub, rzadziej, „użytkowe - wzorcowe", np. [tego fizyka]. Por. KRYTERIA

POPRAWNOŒCI JĘZYKOWEJ, REGIONALIZMY. (A.M.)

NOWE ZNACZENIA WYRAZÓW (NEOSEMANTYZMY, NEOLOGIZMY ZNACZĘ.

NIOWE) sš jednš z form (oprócz neologizmów słowotwórczych, kalk i zapożyczeń leksykal-

nych) wzbogacania słownictwa danego języka. BodŸcem do ich pojawienia się sš na ogół

zmiany w rzeczywistoœci pozajęzykowej (powstanie nowych przedmiotów, pojęć, zmiana spo-

sobu wartoœciowania).

W polszczyŸnie ostatnich lat, reagujšcej na nowe zjawiska w życiu gospodarczym, poli-

tycznym oraz na zmiany w życiu codziennym, dokonał się rozwój znaczeniowy wielu wyra-

zów. Niektóre zmiany majš charakter bardzo regularny, „przewidywalny", inne — doœć nie-

oczekiwany. W słownictwie zwišzanym z życiem codziennym pojawiło się nowe znaczenie

wyrazów impreza 'młodzieżowe spotkanie towarzyskie' (nazywane dawniej prywatkš)