I składniowš.

Z kontaminacjš morfologicznš mamy do czynienia wówczas, gdy krzyżuje się ze sobš

dwie formy fleksyjne wyrazów, tworzšc trzeciš. Z przemieszania dwu form l. os. Ip czasow-

nika wykonywać: dawniejszej, dziœ przestarzałej wykonywam, i nowszej, dziœ powszechnej,

wykonuję, powstała trzecia — ^wykonywuję. Tego typu kontaminację uznaje się za nieuza-

sadnione (nie ma potrzeby tworzenia formy nowej, skoro istniejš dwie, w dodatku współ-

funkcyjne), a ich produkty - za błędy językowe (por. też bardzo częstš, ale niepoprawnš

formę imiesłowu *przekonywujšcy, powstałš przez kontaminację form przekonujšcy i przeko-

nywajšcy).

Kontaminacjš leksykalna zachodzi wówczas, gdy z form dwóch wyrazów podobnych

brzmieniowo i majšcych wspólne elementy znaczeniowe powstaje wyraz trzeci, zawierajšcy

czšstki tych dwóch podstaw. Z przymiotników pstry i srokaty powstał niegdyœ wyraz pstro-

katy, przyjęty następnie do systemu leksykalnego.

Kontaminacjš frazeologiczna to przemieszanie elementów dwóch frazeologizmów, które

daje trzeci zwišzek, np. ze zwrotów pełnić funkcję i odgrywać rolę powstał zwišzek pełnił

rolę, dopuszczalny jedynie w normie użytkowej. Negatywnie sš oceniane frazeologizmy koń

1667 Kryteria poprawnoŒci językowej

taminacyjne przywišzywać uwagę (przywišzywać wagę x zwracać uwagę) i przywišzywać

znaczenie (przywišzywać wagę x mieć znaczenie). Za nadmiarowy uznaje się zwišzek w każ-

dym bšdŸ razie powstały wskutek kontaminacji wyrażeń bšdŸ co bšdŸ i w każdym razie.

Kontaminacje składniowe polegajš najczęœciej na skrzyżowaniu konstrukcji o dwóch róż-

nych rekcjach, co daje połšczenie o rekcji nietradycyjnej, np. X jest jednym z najlepszych za-

wodników skrzyżowane z X należy do najlepszych zawodników, daje (niepoprawne) *„X' na-

leży do jednego z najlepszych zawodników". Kontaminacja konstrukcji prowadzić auto i kie-

rować autem daje składnię *kierować auto, w tym znaczeniu niepoprawnš (kierować auto

znaczy 'skierowywać je gdzieœ', np. policjant kierował auta na chodnik").

Kontaminacje sš na ogół oceniane negatywnie, a ich rezultaty traktuje się jako błędy ję-

zykowe. Niemniej czasami konstrukcja skontaminowana jest tolerowana w normie ze wzglę-

du na powszechnoœć występowania (np. pełnić rolę), niekiedy zaœ wchodzi do systemu języ-

kowego (np. pstrokaty). (A.M.)

KROPKA zob. INTERPUNKCJA.

KRYTERIA POPRAWNOŒCI JĘZYKOWEJ Ocena poprawnoœci elementów języko-

wych, czyli ich zgodnoœci z normš, obejmuje: a) teksty językowe, ich budowę, użycie w nich

poszczególnych œrodków gramatycznych, leksykalnych i stylistycznych; b) elementy wchodzš-

ce w danym momencie poprzez uzus do normy, czyli innowacje językowe; c) œrodki systemo-

we, już istniejšce w języku, na przykład warianty, elementy ustępujšce, ograniczone œrodo-

wiskowo, stylistycznie itd. Ocena taka jest niezbędnym składnikiem działalnoœci kulturalno-

językowej, powinna więc być oparta na jasnych i możliwych do weryfikacji kryteriach. Przez

kryterium oceny danej formy językowej należy rozumieć miernik, którego zastosowanie po-

zwala stwierdzić, czy forma ta jest poprawna, czy niepoprawna (błędna).

Nie istnieje jeden, uniwersalny miernik poprawnoœci, zgodnoœci z normami, tekstów, in-

nowacji czy elementów systemu. W działalnoœci kulturalnej ęzykowej stosuje się więc kilka

kryteriów czšstkowych, pozwalajšcych ocenić elementy językowe z okreœlonego punktu wi-

dzenia, pod jednym wybranym względem. Kryteria te mogš być stosowane łšcznie, a w razie