- •1 Билет
- •1. Токтық трансформатор: құрылымы, қосу схемасы, метрологиялық сипаттамалары.
- •2 Билет
- •1) Шалаөткізгіштік түрлендіргіші бар магнитэлектрлік жүйедегі өлшеуіш механизм. Неге арналған, шкаласының теңдеуі.
- •2) Жоғары (вч) және өте жоғары (свч) жиіліктегі, қуатты өлшеудің жылулық әдістері. Болометрлер, терморезисторлар және термотүрлендіргіштер.
- •3 Билет
- •1)Айнымалы токты өлшеудің осциллографтық әдісі. Арналуы. Өлшеу схемасы.
- •2) Өлшеудің қателіктері. Жүйелік қателіктер, оның құраушылары және олардын арылу әдістері.
- •4 Билет
- •1) Амплитудалық мәнді өлшейтін вольтметр. Шкаласының теңдеуі.
- •2) Тура не тікелей бағалайтын өлшеуіш аспаптардың дәлдік кластары. Оларды құжаттарда және аспаптарда көрсету не белгілеу тәсілдері.
- •5 Билет
- •1) Шунттар. Арналуы. Метрологиялық сипаттамалары.
- •2) Цифрлық аспаптардағы аналогтық сигналдарды дискреттеу тәсілі.
- •3) Берілгені: жиілігі 100Гц, ұзақтығы 100 мкс төртбұрышты импульстар берілген. Импульстық вольтметрмен өлшегенде оның амплитудасы 1в.
- •1) Қосымша резистор. Арналуы. Метрологиялық сипаттамалары.
- •3) Берілгені: Электр желісіндегі ток трансформациялау коэффициенті 10 тең токтық трансформатормен өлшенген. Қолданылған амперметрдің дәлдік класы 0,5 , номиналдық тогы 7,5 а. Ол 2,5 а көрсетті.
- •1) Тұрақты және айнамалы кернеуді бөлгіштер. Арналуы. Метрологиялық сипаттамалары.
- •2) Электрондық омметрлер. Олардың схемалары, өлшеу әдістері мен тәсілдері.
- •1) Мәндері үлкен ауқымда өзгеретін тұрақты токты өлшеу тәсілдері.
- •3) Берілгені: кернеуді термоэлектрлік вольтметрмен өлшегенде 14,1 в көрсетті, ал амплитудалық вольтметрмен көрсеткенде 20в көрсетті.
- •5.3 Сурет – Кернеуді өлшеудің сұлбасы
- •2) Қоскөпірлік өлшеуіш схема, оның арналуы, тепе-теңдік теңдеуі, өлшеу ауқымы, дәлдігі.
- •1) Токты өлшеудің жанама әдісі. Өлшеуіш құралдар мен схемалар.
- •2) Максвеллдің өлшеуіш көпір схемалары, арналуы, тепе-теңдік теңдеуі, құраушы элементтері.
- •11 Билет
- •12 Билет
- •1) Айнымалы кернеуді өлшеудің осциллографтық әдісі. Арналуы. Өлшеу схемасы.
- •3) Берілгені: кедергі амперметр мен вольтметр әдісімен өлшенген.
- •13 Билет
- •1) Токты өлшеудің жанама әдістері. Арналуы. Өлшеу схемасы.
- •Токты өлшеудің жанама әдістері. Арналуы. Өлшеу схемасы.
- •2)Өлшеуіш аспаптың дәлдік класы, ол қалай табылады, дәлдік класының халықаралық мәндері.
- •14 Билет
- •1) Электрлік кедергіні өлшеудің жанамалық әдісі. Өлшеу схемалары және олардың өзгешеліктері.
- •2) Электр энергиясының шығыны деп нені айтады? Санағыштың жұмыс істеу принципі, оны қосу схемасы.
- •15 Билет
- •16 Билет
- •17 Билет
- •1) Дыбыстық жиіліктегі тербелістің қуатын өлшеу, бір ваттметрлік әдіс
- •2) Тізбектеп қосылған тура бағалайтын омметр. Шкаласының теңдеуі
- •3) Берілгені:
- •18 Билет
- •1) Дыбыстық жиіліктегі тербелістің қуатын үш ваттметрлік әдіспен өлшеу. Арналуы және өлшеу схемасы
- •2) Цифрлық аспаптар.Арналуы, құрылымдық схемасы, функционалдық блоктардың бір-біріне ара қатынасы.
- •19 Билет
- •1) Дыбыстық жиіліктегі тербелістің қуатын Аронның схемасымен өлшеу.
- •2.Электрлік кедергіні нольдік әдіспен өлшеу. Өлшеу процесінің негізі.
- •20 Билет
- •1.Аналогтық өлшеуіш аспаптардың метрологиялық сипаттамалары, шкалалардың түрлері, келтірілген қателік, дәлдік класы.
- •2.Кездейсоқтық қателіктерді табудың ықтималдық теория- сын қолдану жолы, Стьюденттің коэффициенті.
- •3.Берілгені:
- •21 Билет
- •22 Билет
- •23 Билет
- •Аналогтық аспаптардың өлшеуіш механизмдері, олардың түрлері, шартты белгілері, жұмыс істеу принциптері, шкалаларының теңдеулері.
- •2) Көп функционалдық тәуелділіктегі электр шамаларын жанама әдіспен өлшегенде туындайтын қателіктерді табу
- •24 Билет
- •2) Өлшеудің қателіктері. Оларды топтау және жіктеу.
- •25 Билет
- •1.7 Погрешность косвенных измерений.
- •2) Токты және кернеуді өлшегендегі әдістемелік қателіктер.
- •26 Билет
- •Кедергіні амперметр-вольтметр әдісімен өлшегендегі құрал-саймандық және әдістемелік қателіктер.
- •27 Билет
- •28 Билет
- •2)Максвелл-Вина өлшеуіш көпір схемасы. Жұмыс істеу принципі, тепе-теңдік теңдеулері
- •3) Берілгені: осциллографтың бұрмалауының ұзақтығының ауқымы 50мс бөліктен 0,2 мс дейін өзгереді. Әрбір бөлік 6мм ге тең.
- •29 Билет
- •1) Кедергі өлшеуіштің параллельдік қосылу схемасы. Оның неге арналуы өлшеу ауқымы және өлшеу дәлдігі
- •2) Электрон - санақ әдісімен жиілікті өлшеу. Жиілікті импульстардың санына түрлендірудің негізі.
- •3) Берілгені: Кедергісі 135 ом резисторда 1мВт қуат бөлінеді.
- •30 Билет
- •1) Электрондық осциллографтағы үздіксіз сызықты және күтуші бұрмалау режимдері. Арналуы, сигналдарды осы режимдерде зерттеу тәсілдері.
- •2) Максвеллдің өлшеуіш көпір схемасы. Арналуы,тепе-теңдік теңдеулері
- •3) Берілгені: Кедергісі 600 ом резисторда 1мВт қуат бөлінген.
- •31 Билет
- •2)Максвелл-Вина өлшеуіш көпір схемасы.Арналуы тепе-теңдік теңдеулері
- •3)Берілгені: Қуаттың мәні 1мВт.
- •32 Билет
- •1) Кернеудің,қуаттың және токтың деңгейлері және олардың бір-бірімен ара қатынасы. Арналуы.
- •3) Берілгені: Ваттметр қуаттың 1мВт мәнін көрсетті. Бірақ оның кірісіне тізбектеп екі кедергі қосылған, олардың қуатты төмендету мәндері 20 және 10 дБ.
- •33 Билет
- •1) Шалаөткізгіштік түрлендіргіші бар магнитэлектрлік жүйедегі өлшеуіш механизмі. Неге арналған, шкаласының теңдеуі.
- •34 Билет
- •2) Электрондық осциллографтың көмегімен пунктирлік дөңгелек әдісімен жиілікті өлшу. Оның схемасы және өлшеу принципі. Артықшылығы және кемшілігі.
- •3) Берілгені: Уақыт – импульстік волтметрінің көрсеткіші Ux, пропорционалдық коэффициент к, импульстардың тұрақты жиілігі f0.
- •35 Билет
- •1) Сигналдардың деңгейлері туралы ұғым. Сигналдардың абсолюттік деңгейлері. Деңгейді өлшеуіштің схемасы.
- •3) Берілгені: Жиілігі 100 Гц, ұзақтығы 10 мкс төртбұрышты импульстар берілген. Импульстық вольтметрмен өлшегенде оның амплитудасы 1в.
- •36 Билет
- •1) Ваттметрді қосу схемасы, оның жұмыс істеу принципі, оның тұрақты және айнымалы токтардағы шкаласының теңдеуі, тұрақтылық коэффициенті Сw.
- •2) Көп функциялық тәуелділіктегі электр шамаларының абсолюттік қателіктерін табатын формуланы шығару.
- •3) Берілгені: Вольтметрдің кіріс сыйымдылығы 10пФ және эквиваленттік индуктивтігі 10мГн.
- •37 Билет
- •1) Жүйелік қателік деп қандай қателіктерді айтады? Оны қалай табуға болады, қандай құрамнан тұрады?
- •2) Электрлік энергияны санағыштың жұмыс істеу принципі. Оның метрологиялық смпаттамалары:номиналдың тұрақтысы cн, айналу саны n, беріліс саны Cz, өлшеу қателіктері
- •3) Берілгені: Өлеушеіш механизмнің кернеуі Uөм және тогы Iөм, оның номиналдық кернеуі Uн және бөліс саны αн, ол желіге қрсымша кедергі Rқ арқылы қосылған.
- •38 Билет
- •1) Айнымалы сигналдың орташа, орташа түзетілген, әрекеттік және амплитудалық мәндерін өлшеу. Сигналдардың формалық амплитудалық коэффициенттерін табу керек.
- •2) Үлкен токтарды өлшеуге арналған жоғары жиіліктік токтың трансформатордың жұмыс істеу принципі және қрсу схемасы.
- •39 Билет
- •1) Келтірілген қателік деп қандай қателіктерді айтады, оны табу үшін не істеу керек, ол өлшеу аспапта қалай белгілінеді.
- •2) Магнитоэлектрлік жүйедегі өлшеуіш механизмнің конструкциясы жұмыс істеу принципі, өлшеу ауқымы және дәлдігі.
- •3) Берілгені: тұрақты токтың u,δu және r,δr.
- •40 Билет
- •1) Даралық көпір схемасы, жұмыс істеу принципі, арналуы, өлшеу ауқымы және дәлдігі.
- •2) Ортаквадраттық ауытқу деп нені айтады, оның қасиеті және оны қалай табуға болады.
- •41 Билет
- •1) Үлкен және кіші кедергілерді жанама өлшеу кезінде өлшеу схемаларының айырмашылығы, өлшеу қателіктері.
- •2) Кездейсоқтық қателіктерді табуға арналған ықтималдық теорияның негіздері.
- •3) Берілгені: p, δp, r, δr.
- •42 Билет
- •1) Электродинамикалық жүйедегі өлшеуіш механизмнің конструкциясы, жұмыс істеу принципі, өлшеу ауқымы және дәлдік класы.
- •2) Аналогтық аспаптардың өлшеуіш механизмдері, арналуы, жұмыс істеу принциптері, айырмашылықтары, таңбалануы.
- •3) Берілгені: Магн.Эл. Миллиамперметр, оның , тең. Өлшенетін ток
- •43 Билет
- •1) Токты және кернеуді өлшенгендегі әдістемелік қателіктер, абсолюттік және салыстырмалы қателіктер, өлшеу схемасы.
- •3) Берілгені: токтың трансформатор : k ; амперметрдің γ ; .
- •6.1 Сурет – Бірорамдық өлшеуіш тт
- •44 Билет
- •1) Өлшеудің қателіктері: топтау үлгісі, түрлері
- •2) Өлшеуіш аспаптың метрологиялық сыйпаттамалары, олардың шкалаларының түрлері
- •00 Түзу , 450 эллипс, 900 дөңгелек
- •45 Билет
- •1) Цифралық аспаптың функциялық схемасы, уақытпен кванттау және деңгеймен дискреттеу принциптері, өлшеу схемасы.
- •46 Билет
- •1) Кернеуді бөлгіштер. Арналуы. Метропологиялық сипаттамалары
- •2) Электрондық омметрлер. Олардың схемалары, өлшеу әдістері мен тәсілдері
23 Билет
Аналогтық аспаптардың өлшеуіш механизмдері, олардың түрлері, шартты белгілері, жұмыс істеу принциптері, шкалаларының теңдеулері.
Электрөлшеу аспаптарына (ЭӨА) электр шамаларын өлшейтін құрылғылар жатады. ЭӨА-ның жұмыс істеу схемасы: (өлшеу сұлба)->(өлшеуіш механизм)->(санағыш құрал).
Әр түрлі электр шамаларын өлшеу үшін магнитоэлектрлік, электромагниттік, электрдинамикалық, ферродинамикалық және электростатикалық жүйелерде істейтін өлшеуіш механизмдер (ӨМ) қолданады. 4.1суретте ӨМ жүйелерінің шартты белгілері келтірілген.
Бұл суретте солдан оңға қарай: магнитоэлектрлік (а), электромагниттік (б), электродинамикалық (в), ферродинамикалық( г) және электростатикалық (д) жүйелер.
Магнитоэлектрлік жүйе. Бұл жүйелік аспаптар тұрақты магниттің магнит өрісімен тоғы бар орауыштың өзара электрмагниттік әрекетіне байланысты жұмыс істейді
Өлшейтін ток қарсылық серппе арқылы орауыш арқылы өткен кезде аспаптың тілі мына заңмен шкаланың бірер шама бөлістерін көрсетеді
мұнда В – индукция;
W – серппенің меншікті қарсылық моменты;
S – ӨМ-ның сезімталдығы;
w – оралым саны.
Электромагниттік жүйенің өлшеуіш механизмінің жұмысы өлшейтін ток тұрақты орауыштан өткенде пайда болатын магниттік өрістің жылжымалы феррамагниттік тіліктің (пластина) арасындағы электрмагниттік әсерге негізделген.
Электродинамикалық өлшеуіш механизмның жұмыс істеу принципі магнитоэлектрлік механизммен бірдей, бірақ бір айырмашылығы бар, ол егер магнитоэлектрлік механизмде магнит өрісі тұрақты магнит арқылы пайда болса, ал электродинамикалық механизмде өлшейтін ток тұрақты орауышты өткенде пайда болады. Бұл механизмде магниттік материалдар қолданылмайды, сондықтан қалдық, магниттелудің, гистерезистің, не құйын токтың, өлшеу қателіктеріне әсері жоқ.
Ферродинамикалық өлшеуіш механизм электрдинамикалық өлшеуіш механизмнің бір түрі болып саналады, онда жұмысшы ағын (магнит өрісі) жеке магнитөткізгіште жиналған. Ферродинамикалық өлшеуіш механизмнің шкаласы токты не кернеуді өлшегенде квадраттық болып келеді, ал қуатты өлшегенде біркелкі болады.
Электрстатикалық өлшеуіш механизмдер тек қана үлкен тұрақты не айнымалы токтың кернеулерін өлшеуге арналған.Бұл аспаптардың жұмысы зарядталған екі пластиналардың бір біріне электрлік әсеріне негізделген.
2) Көп функционалдық тәуелділіктегі электр шамаларын жанама әдіспен өлшегенде туындайтын қателіктерді табу
При прямых измерениях не всегда удается получить значение всех исследуемых величин (токов, напряжений, мощности, фазы и др.) методом прямого измерения. Это обусловливается отсутствием специальных приборов прямого измерения или невозможностью подключения прибора к некоторым элементам цепи и другими причинами.
Кроме того, не всегда целесообразно производить непосредственное измерение всех интересующих величин, если они могут быть получены с достаточной точностью из функциональных зависимостей, связывающих их с измеряемыми величинами. Это позволяет проводить эксперимент быстрее и с меньшими аппаратурными затратами за счет уменьшения числа измерений.
Измерение тока с помощью электронных вольтметров. Косвенный метод измерения тока с помощью электронного вольтметра заключается в следующем. В ветвь, в которой необходимо измерить ток, последовательно с нагрузкой включают образцовый резистор R0. Падение напряжения на этом резисторе измеряют с помощью электронного вольтметра, так как он работает в широком диапазоне частот и потребляет от измеряемой цепи малую мощность, что способствует обеспечению минимума методической погрешности.
Ток,
текущий через резистор R0,
а следовательно, и по всей цепи (рис.
8.6), определяется законом Ома:
,
где U0 – показание
вольтметра, включенного параллельно
резистору R0.
Рисунок 8.6–Измерение тока с помощью электронного вольтметра
Включать резистор R0 следует в разрыв проводника, идущего от корпуса генератора.
В этом случае корпусная точка измерительного прибора соединяется с корпусом генератора, что обеспечивает меньшее влияние помех и стабильность работы вольтметра. Минимум методической погрешности обеспечивается при правильном выборе сопротивления резистора R0. Чем меньше сопротивление R0, тем меньше оно оказывает влияние на ток, протекающий в искомой ветви.
С другой стороны, чем меньше падение напряжения на резисторе, тем труднее его точно измерить, поскольку больше сказывается влияние различных наводок, увеличение погрешности вольтметра на малых пределах измерения. Поэтому сопротивление R0, а, следовательно, падение напряжения на нем должны быть наибольшими. В этом случае принимают компромиссное решение, выбирая сопротивление R0 по условию: R0 < 0,1ZН, здесь ZН – модуль сопротивления ветви в том месте, где измеряется ток. В этом случае ток в ветви при включении резистора R0 изменится незначительно. Значение сопротивления цепи ZН можно определить с помощью приближенного предварительного расчета или экспериментально. В лабораторных стендах имеются эталонные резисторы, сопротивление которых составляет 1 Ом, или любые другие, набранные с помощью магазинов сопротивления. Для этих целей можно использовать также резисторы цепи с известным сопротивлением.
Косвенный метод измерения тока наиболее широко применяется в цепях переменного тока с частотой от 500 Гц до 10 МГц.
Измерение мощности. Сущность косвенного измерения мощности в цепях постоянного тока заключается в измерении с помощью вольтметра и амперметра напряжения U и тока I цепи, в вычислении мощности по ранее приведенной формуле P = UI.
Анализ показывает, что погрешность измерения мощности будет минимальной при включении измерительных приборов по схеме, приведенной на рис. 8.7,а, если выполняется условие
,
где
– сопротивление
нагрузки; RА – сопротивление
амперметра;
– сопротивление
вольтметра, или по схеме рис. 8.7,б при
условии
.
а) б)
Рисунок 8.7–Электрическая схема для измерения мощности косвенными методами
Учитывая, что RV является весьма большим, а RА – весьма малым, можно считать I ≈ Iн, U ≈ Uн.
Для известного сопротивления нагрузки Rн потребляемая им мощность определяется из выражения P= I 2Rн.
Для
измерения мощности косвенным методом
в цепях переменного тока применяются
амперметр, вольтметр и фазометр. При
этом активная мощность Ропределяется
по формуле
.
Если
прямым методом измерены значения
напряжения U,
тока I и
мощности P,
величина cosφ определяется
расчетным путем: сosφ =
Измерение параметров электрической цепи R, С, L, Z. Основными элементами электрической цепи с сосредоточенными параметрами являются: резистор, конденсатор, катушка индуктивности. Им соответствуют основные параметры: активное сопротивление электрическому току R, емкость С, индуктивность L.
Метод амперметра-вольтметра. Этот метод основан на раздельном измерении тока I в цепи измеряемого сопротивления RХ и напряжения U на его зажимах и на последующем вычислении значения RХ по показаниям измерительных приборов:
RХ =
.
При измерении малых сопротивлений порядка 0,01…100 Ом постоянному току применяют схему, показанную на рис. 8.8,а. С помощью реостата R1устанавливают приемлемое значение тока в цепи.
а)
б)
Рисунок 8.8–Измерение параметров электрической цепи
В схеме (см. рис. 8.8,а) вольтметр показывает значение напряжения на зажимах RХ (U = UХ ), амперметр – сумму токов IА = IV + I, следовательно
,
где IV – ток, проходящий через вольтметр; RV – внутреннее (входное) сопротивление вольтметра
RV >>RX,
то RХ ≈
.
Абсолютная методическая погрешность ΔRХ определяется по формуле
,
а относительная погрешность (в %)
.
Для измерения больших сопротивлений (до сотен кОм и более) применяют схему (рис. 8.8,б), где амперметр регистрирует значение тока в цепи RХ (I = IА), а вольтметр – сумму падений напряжений (U + UA).
По показаниям приборов можно вычислить результат измерения
,
где RА – внутреннее сопротивление амперметра.
Абсолютная
погрешность
и
относительная (в %)
.
Учитывая, что RА << RX, можно считать U ≈ UV .
Нужно иметь в виду, что погрешность измерения методом вольтметра и амперметра всегда больше суммы приведенных погрешностей используемых приборов. Однако, считая, что знак погрешностей измерения известен, их можно всегда учесть.
Метод амперметра-вольтметра можно применять для измерения на переменном токе модуля полного сопротивления цепи ZХ по схеме, представленной на рис. 8.9.
Рисунок 8.9–Электрическая схема для измерения модуля полного сопротивления цепи
В
этом случае
,
где R, X – соответственно активная и реактивная составляющие сопротивления.
Для обеспечения минимальной погрешности измерения входное сопротивление вольтметра на частоте измерения должно удовлетворять условию Zвх >> ZХ.
Из предыдущего выражения следует, что метод амперметра-вольтметра можно применять для измерения активного сопротивления резистора переменному токуR, когда его индуктивными и емкостными составляющими сопротивления можно пренебречь; а также для измерения индуктивности L катушки и емкости Сконденсатора, отличающихся высокой добротностью (т.е. когда активное сопротивление катушки RL чрезвычайно мало, а сопротивление изоляции конденсатора весьма велико).
В этом случае
,
,
где f – частота питающего напряжения.
3)
Берілгені:
2 өлшеуіш аспап, номиналдық токтары
=100
мА, шкаласының бөліс саны
=
100 1 аспаптың дәлдік класы - 1,0; екіншісіне
- 0,5. Өлшенген ток
=50
мА.
Табу керек: 2 аспаптың көрсету ауқымын.
Iө=Iк
