2. Математика сабағына қойылатын негізгі талаптар

Математика дидактикасында “математика сабағы” әдістемелік ұғымына мынадай сипат-белгілер жиыны сәйкес келеді; әрбір сабақта белгілі бір білім беру және тәрбиелеу мақсаттары жүзеге асырылады; бұл мақсат-міндеттер нақты оқу материалын қарастыру арқылы шешіледі; бұл үшін лайықты оқыту әдістері таңдап алынады; сынып ұжымы белгілі бір түрде жұмысқа жұмылдырылады.

Осы сипат-белгілерді еске ала отырып математика сабағына қойылатын қажетті талаптар тұжырымдалған. Соларға қысқаша тоқталып өтейік.

1. Сабақта (басты) дидактикалық мақсат болады. Математика сабағының басым көпшілігінде бір емес, әр түрлі құрамда бірнеше оқу мәселелерін шешу көзделеді. Оқу мақсаттары ішінде әрқашанда біреуін басшылыққа, негізге алып, қалғандарын соған бағындыру қажет болады.

“Келтірілген квадрат теңдеудің түбірлері” тақырыбы туралы сабақты алайық. Бұған дейін оқушылар толық емес квадрат теңдеулерді шешуді және квадрат үшмүшеден екімүшенің квадратын бөлу әдістерін өткен.

Бұл сабақтың негізгі мақсаты оқушыларды келтірілген квадрат теңдеуді шешу алгоритмімен таныстыру болып табылады. Ал қосымша бағынышты мақсаттарға: толық емес квадрат теңдеуді шеше білуін және квадрат үшмүшеден екімүшенің квадратын бөле білуін тексеру, сабақта алынған (қорытылған) алгоритмді қолдануға жаттықтыру жатады.

Негізгі және қосалқы бағынышты мақсаттарды сабақ үстінде жүзеге асыру былай жүргізіледі:

1) және түріндегі теңдеуді шешуді қайталау.

2) және үшмүшелерінен квадрат екімүше бөлу.

3) Жаңа мәселе қою. Оның шешудің жоспарын жасау, жаңа жағдайға белгілі әдісті қолдану.

4) Үшмүшелерді көбейткіштерге жіктеу (екімүшенің квадратын бөлу арқылы).

5) Cол жағын жіктеу жолымен мынадай теңдеулерді шешу:

және .

Бұдан квадрат теңдеуді шешудің бір алгоритмі шығады.

6) Қорытылған алгоритмді жалпы түрде берілген теңдеуін шешуге қолдану.

Түбірлер есептеу формуласы түрінде екінші алгоритм шығады.

7) Екінші алгоритм бойынша және теңдеулерін шешу.

8) Алгоритмдерді салыстру, жалпылай есептер шешу үшін екінші алгоритмнің қолайлығы туралы қорытынды жасау.

9) Сабақтың қорытындысы. Үйге тапсырма беру. Сөйтіп, бұл мысалда сабақтың барлық элементтері және оның дербес оқу мақсаттарының негізгі мақсатқа бағынышты мәселелерін қарастырдық.

2. Сабақ барысында білім беру міндеттерімен қатар тәрбиелік мақсаттарды орындау. Оқыту ең әуелі өзінің мазмұны – факторлар мен оларды түсіндіру арқылы тәрбиелейді. Бұл тұрғыдағы негізгі мақсат оқылатын материал мен оқу үрдісін оқушыларды келешекке деген көзқарас пен сенімге тәрбиелеу үшін жоспарлы түрде пайдалана білу болып табылады.

Тәрбиенің бұл жалпы мақсаты өзара байланысқан көптеген дербес тәрбиелік міндет-мақсаттарды орындау арқылы жүзеге асыру. Бұлардың ішіндегі ең зәрулері математикаға қызығушылықты тудыру және дамыту шәкірттерде оқуға деген қажеттілік пен үйренімпаздықты тәрбиелеу болып саналады. Мұндай қасиеттер оқушыларға өзінен-өзі дарымайды. Бұл мұғалімнің ұзақ және жоспарлы жұмысының нәтижесі болады.

3. Сабаққа оқу материалын негіздеп іріктеу. Сабақтың мазмұнын таңдап алу кездейсоқ нәрсе емес, ол жан-жақты байыптауды, негіздеуді қажет ететін дидактикалық әрекет. Оны анықтауда мынадай жеке (дара) шарттар орындалуы керек.

1) Сабақтың мазмұны мен негізгі оқулық мақсатының сай келуі; 2) сабақта өтілетін материалдар көлемінің жеткілікті болуы; 3) сабақта нақты және абстрактілі материалдардың арақатысы оптималды болып келуі; 4) теория мен практика арасында өзара байланыс орын алуы қажет.

Мұндағы екінші шарттың мәнісі мынада: оқу материалын игеру және пысықтау жөніндегі жұмыстың негізгі бөлігі сыныпта орындалуға тиіс, яғни сыныпта көп істеліп, үйге аз берілу керек. Сонда ғана оқушылар үй тапсырмасын орындай алатынына сенімді болады және өзін борышты санайды (мәселенің тәрбиелік жағы).

4. Сабақта шәкірттердің білім алу белсенділігін қамтамасыз ететіндей оқыту әдістерін қолдану.

Мәселен, сабақтың мазмұны анықталды делік.

Оның оқу материалы элементтерге (позицияларға немесе кадрларға) бөлінген. Әрбір кадр көп жағдайда белгілі бір түрдегі оқу тапсырмасы болып келеді (кейбір ұғымды енгізу, теорема немесе ережені негіздеу, есеп шығару т.б.). Бұл тапсырмаларға лайық осы көрсетілген жалпы талапты мынадай жеке талаптар арқылы түсіндіруге болады:

а) мүмкіндігінше сабақтағы кезекті оқу (білу) мәселесін өздері тұжырымдаулары тиіс; ә) енгізілген ұғымның анықтамасын береді; б) тәжірибе негізінде мәселе орын алатын заңдылықтарды аңғарып, оны өзінше пікір формасына келтіреді; в) мұғалімнің басшылығымен дәлелдеу немесе есепті шешу жоспарын тауып, мүмкіндігінше оны жүзеге асырады.

5. Сабақты ұйымдастыру анықтығы. Жоғарыда қарастырылған 1-4 талаптарды бұлжытпай орындау сабақтың анық және ұйымшылдықпен өтуіне толық жағдай жасайды. Мұның үстіне сабақты бұлай ұйымдастыру мынадай қажетті шарттарды орындағанда ғана мүмкін болады: оқытушы сабақ материалын жетік біледі; сыныптағы әрбір шәкірттің жеке ерекшеліктерін, күшті, әлсіз жақтарын біледі; әрбір кезекті мәселенің әдістемесін, оны оқытудың барлық варианттарын, әдістерін және құралдарын біледі.

Сабақ беру практикасы үшін сабаққа қойылатын талаптарды ғана біліп қою жеткіліксіз болады, оған қоса бұл шарттарды әр түрлі нақты жағдайларға сай ақылмен рационалды түрде қолдана білу аса қажет.

Сұрақтар:

1.Сабақ, оның құрылымы;

2. Сабақтың түрлері;

3. Математик сабағына қойылатын талаптар.

Пайданылған әдебиеттер

1.Әбілқасымова А. және т.б. Математиканы оқытудың териясы мен әдістемесі. А, Білім. 1998 ж

2. Бидосов Ә. Математиканы оқыту методикасы. (Жалпы методика). А, Мектеп. 1989ж

3. Рахымбек Д. және т.б. Орта мектепте математиканы оқыту әдістемесіне арналған оқу құралы. Ш, 2003