1Гепатобилиарлық жүйенің,ұйқы безінің аурулары кезіндегі емдік тамақтану.

2Қант диабеті кезіндегі емдік тамақтану

3 Денсаулықтың анықтамасы.Денсаулықтың физикалық,психикалық,рухани сипаттамасы

1. . Гепатобилиарлық жүйе аурулары кезіндегі емдік тамақтанудың заманауи принциптері, тағамның бауырдың барлық структураларына, оның ферменттеріне, сонымен қатар өттің түзілуі мен секрециясына әсер бағалау арқылы пацда болған жаңа зерттеулерге негізделген. Гепатолбилиарлық жүйенің аурулары кезінде емдік рационға негізгі міндеттемелер келесідей: бауырдың функционалды жұмысына қолайлы жағдай жасау, өт шығару қабілетін белсендіру, ас қорыту жолдарының басқа да мүшелерінің жағдайын жақсарту қажет. №5 диета (№5а) - бауыр және өт жолдары ауыратын адамдарға белгіленеді:

тамақ суға не буға пісіріледі және көбінде ұнтақталмаған күйінде беріледі;

тамақ қабылдау жиілігі - күніне 4-5 рет;

күндізгі ас үлесі: белок - 100 г., май - 100 г. (оның үштен бір бөлігі өсімдік майы), көмірсу - 400-450 г., ас тұзы - 10-12 г.

рұқсат етілмейтіндер: қуырылған, майлы, ащы және қышқыл, сүрленген, тұздалған және маринадталған тамақтар, ет, балық және саңырауқұлақ сорпалары, қой, шошқа, қаз, үйрек етінен жасалған тағамдар, ми, пияз, сарымсақ, шалқан, тұрып, саумалдық, ақжелкен, қыша, бұрыш, сірке суы, ет және балық консервілері, тұздығы және майлы тұздығы бар тамақтар; өт жолына тас байланған жағдайда бұларға қосымша қант қайнатпа, бал және кондитер өнімдерін шектеген дұрыс.

2. Қантты диабетке шалдыққан науқастарға №9 емдәм сынама немесе тұрақты түрде тағайындалады, қалыпты жағдайда ақуыз 90г, май 80 грамға дейін шектеледі, негізінен жануар тектес және көмірсу мөлшерін (300-350 г) азайту, жеңіл сіңірілетін тағамдар есебінен негізінен қант және құрамында қанты бар азық-түліктер беріледі. Емдәм үшін NаСІ және холестериннің мөлшерін шектеу, дәрумендер мен липотроптық заттардың, клетчатка, пептиндер, алмастырылмайтын май қышқылдарын арттыру керек. Тамақтану уақыты белгілі бір уақытта күніне 5-6 рет болуы керек, ол көмірсулардың біркелкі ыдырап таралуына байланысты. Тамақтанудағы тиімді қуаттылық құндылық мүмкіндігінше мынадай болуы керек: таңертеңгі ас - 20%, 2-ші таңертеңгілік ас - 10%, түскі ас - 30%, сәскелік ас - 10%, г кешкі ас - 20%, түнгі ас - 10%.

Инсулинді енгізгенде тағам режимі иньекцияның санына, уақытына және мөлшеріне байланысты. №9 емдәмге көмірсудың жалпы мөлшері есебінен ксилит, сорбит, фруктоза енгізіледі. Десерттік тағамдар мен сусындарға дәмін келтіру үшін сахарин қосады. Тою сезімін күшейту үшін жалпы рациондағы көмірсу есебінен емдәмге құрамында көмірсуы аз көкөніс, жеміс-жидек енгізу керек. Диабеттің ауырлығына байланысты. №9емдәмді өзгертуге солады, бұл науқастың қосымша ауруларына, еңбекке жарамдылығына, жасына, дене салмағына, жынысына және инсулиндік емге байланысты. Бұл кейбір тағамдар мен азық-түліктерді алып тастау жолымен жүзеге асырылады. Сонымен қатар, диабетпен ауыратын науқастардың тағамдық заттар есебінен дене еңбегімен айналысуына байланысты №9 емдәмге қуаттық қажеттілікті арттыру керек. №9 емдәм диабет жеңіл және орташа түрде болса, дене салмағы қалыпты

3. Денсаулык дегеніміз — ағзаның айналаны қоршаған сыртқы орта факторларына бейімделуі. Айналаны қоршаған сыртқы орта факторлары әсерінен адамдардың денсаулығы қалыптасып, ол дами түседі. Адамдардың денсаулығы дегеніміз - оның биологиялық, физиологиялық және психикалық қызметтерінің дұрыс дамып, ұзақ уақыт сақталуының динамикалық жағдайы, әлеуметтік белсенділігі мен қызмет қабілеті жоғары деңгейде болып, күш-қайраты талмай, ұзақ уақыт өмір сүруі. Физикалық, соматикалық, психикалық және рухани денсаулықтардың өздерінің жинақталған көрсеткіштері мен критерийлері болады. Олар:

1. Соматикалық және физикалық денсаулықтың критерийі Мен бәрін "өзім жасай аламын” деп көрсететін критерий;

2. Психикалық денсаулықтың критерийі — Маған қажет заттардын бәрін "өзім тауып аламын”;

3. Рухани денсаулықтың негізгі критерийі — Менің «өзім жасауым керек

• Физикалық денсаулық-адам организмінің мүшелер мен мүшелер жүйесінің жағдайын,даму деңгейін,функционалды мүмкіндігін,қоршаған ортаның әр түрлі факторларына бейімделу деңгейін көрсетеді.

. Психикалық денсаулық – ол адамның психикалық сферасының жағдайы. Ауруды болдырмау, адекватты реакцияларды жасау, адам өмірінің мақсатын болжау, мұның бәрі биологиялық және әлеуметтік қажеттіліктен туындайды.

. Рухани денсаулық — ол адамдардың ақпаратты қабылдау қабілеттілігі мен түрткілік (мотивациялық) іс-әрекетінің арасындағы қарым-қатынастардың сипаттамасын көрсетеді.

Ақкенжеев Ринат

1.Салауатты өмір салтын қолдаудағы Ата-ананың негізгі мінднттер

і2.Физикалық денсаулық

3.Гипертониялық ауру кезінде емдік тамақтанудың негізгі ережелері

• 1-Бала тәрбиесі

• -Баланың жеке гигиенасын қадағалау

• -Баланың дұрыс тамақтануын қадағалау

• -Баланың режимин қалыптастыру

• -Спортқа баулу

• -Баланың тынығуын ұйымдастыру

• -Баланың зейінін, білімге деген құштарлығын арттыру

• Баланың өз денсаулығына деген жауапкершілігін қалыптастыру

• Зиянды әдеттерден аулақ болуын насихаттау

• Баланы еңбекке баулу

2Физикалық денсаулық-адам организмінің мүшелер мен мүшелер жүйесінің жағдайын,даму деңгейін,функционалды мүмкіндігін,қоршаған ортаның әр түрлі факторларына бейімделу деңгейін көрсетеді.

Физикалық денсаулықтың негізін тамақтану,тыныс алу,қозғалыс,қоршаған ортаны тану құрайды

Адамнаң физикалық денсаулығын күту эмбрионалды кезеңнен басталып,бүкіл өмір бойына жалғасуы тиіс,әсіресе,өмірінің ерте кезеңдерінде(жыныстық жетілу кезінде).Физикалық денсаулық құрсақішілік даму кезінде:

Жүктілік кезінде сыртқы ортаның қолайсыз факторларынан ананың және ұрықтың жағдайын бақылау(ананың өмір сүру салты,сыртқы орта әсері)

Оптималды жағдаймен қамтамасыз ету(нәрестенің физикалық дамуы,стресстерден арылу,дұрыс тамақтану,қалыпты

3

• Ағзаның энергияға қажеттілігі мен тағамның энергетикалық құндылығы қатаң түрде сәйкес болуы қажет, ал семіру кезінде – дене салмағын төмендету үшін энергетикалық құндылығы азайтылады;

• Тамақтанудыңатеросклерозғақарсыбағыты;

• NaCl-іншектеу, ауру асқынғандаберілмейді;

• ОНЖ жәнежүрек - ҚТЖ-інқоздыратыназық-түліктер (қоюет, балық, саңырауқұлақсорпалары, қоюшай, кофе) берілмейді;

• Тағамға К, Мg, дәрумен С, Р, В тобыныңдәрумендерін қосу;

• Ішекүрілуінжәне газ түзілудікүшейтетіназық-түліктеріншектейді (бұршақтұқымдастары, газдалғансусындаржәнет.б.).

• Шырсөлдізаттардышектеуарқылыбүйректіаялайды (ет, балық, саңырауқұлақ, эфир майлары, щавель қышқылы, татымдықтар);

• Бос сұйықтықтыорташадәрежедешектеу.

• 4-5 реттамақтанурежимінбұзбай, көптамақтанбау.

• І-ІІ А дәрежесіндегігипертониялық ауру өршігенде (аурудыңбастапқы периоды) гипонатрилікN15 емдәмберіледі. ТамақтыN15 емдәмгесәйкес, бірақтамақтыдайындағандатұзқоспайды. Тамақішкенденауқасөзітұзқосады (күніне 5-6 г қайнатылғантұз).

Пірімхан Ұлбала

1Үйдесалауаттытамақтанудықамтамасызетугеарналғанұсыныстар

2.Салауаттанудыңнегізгімақсаты

3. Гепатобилиарлық жүйенің,ұйқы безінің аурулары кезіндегі емдік тамақтану.

• 1Емшекжасындағыжəнежассəбилерүшін:

• • 4-6 айлықжасқадейін тек анасүтіменқоректендірудіжүргізу;

• • Құрғақбалаларқоспасыменқоректендірудеқанттар мен крахмал қоспауғатырысу;

• • Баланың энергия тұтынудыреттеуқабілетінқабылдаужəнетарелкағасалынғантамақтықалайдатауысуғаитермелеуденалшақ болу;

• • Оңтайлыдамуғақажеттісəйкесқоректікмикроэлементтердітұтынудықамтамасызету. Балалармен жасөспірімдерүшін:

• • Мектепкекетералдындасалауаттытаңғы ас беру;

• • Мектепбуфеттеріндесалауаттытағам беру (тұтасдəндер, көкөністер, жемістер);

• • Жемістер мен көкөністертұтынуғасептестікету;

2Салауаттанудыңнегізгімақсаты —әрбіржекеадамныңжәнетұтастайқоғамныңденсаулығынқамтамасызету. Салауаттыөмірсалтынқалыптастырудыңнегізгімақсаты -балалар мен жастардажасерекшеліктеріне, құндылықбағдарларынажәнеимандылық-еріктілігінесәйкессалауаттыөмірсалтыныңұғымдарын, дағдыларынжәнеуәждерінқалыптастыру.  Бүданмынандайміндеттертуындайды:  - салауаттыөмірсалтыныңәдістерінүйрету;  - өзденсаулығынақоғамдықигілік, қоғамныңруханиқұндылығыретіндежауапкершілікпенқарауғатәрбиелеу;  - негізгігигиеналықдағдыларғатөселдіру;  - осы заманғы ауру түрлеріменжәнеолардыалдыналушараларыментаныстыру. 

Ұсынылатынтағамдар

• 3 Нан – тарыдан 1 күн алдын істелген немесе кептірілген, қара нан (ржаной)

• Құстанжәнееттенжасалғантағамдар – еттің аса қаттымайлыеместүрлерінен (сиыреті, тауықеті), суғапіскентүріндепайдалану. Құстанжәнееттенжасалғантағамдардыбөлікпеннемесе котлет түріндежасалады

• Көкөністерден, тарыдан жасалған сорпалар, борщ, капустадан жасалған щи, овошное рагу

• Балықтан жасалған тағамдар – балықтыңмайлыеместүрлерінен (сазан, шортан (щука)), қайнатылғаннемесебұқтырылғанкүйдепайдаланылады.

• жемістер мен жидектер (резидент-қышқыл), жеміс-жидеккептірілген, компот, кәмпиттер, джем, бал, шырындар

• Дәнді дақылдардан жасалған ботқа (овсяной, манный, гречневый)

• Жұмыртқа және одан жасалынған тағамдар – күніне 1 жұмыртқадан артық пайдаланбау керек.

Тыйымсалынатынтағамдар

• Жаңапіскеннан, қуырылғанбәліштер.

• майлыет, бүйрек, бауыр, қаз, үйрек, консервленген, шұжықжәнеысталғанет

• Тұздалғанқырыққабат

• май, сүт, кілегей, май сүзбе, айран, сүт, қаймақ, май жәнетұздыірімшік.

• қымыздық, жасылпияз, редис, саңырауқұлақтаржәнесарымсақ, сондай-ақбарлықмаринадталғанкөкөніс.

• какао, қара кофе жәнесалқынсусындарбарлық.

• №5 диета (№5а) - бауыржәне өт жолдарыауыратынадамдарғабелгіленеді:

• тамақсуға не буғапісіріледіжәнекөбіндеұнтақталмағанкүйіндеберіледі;

• тамаққабылдаужиілігі - күніне 4-5 рет;

• күндізгі ас үлесі: белок - 100 г., май - 100 г. (оныңүштенбірбөлігіөсімдікмайы), көмірсу - 400-450 г., ас тұзы - 10-12 г.

• рұқсатетілмейтіндер: қуырылған, майлы, ащыжәнеқышқыл, сүрленген, тұздалғанжәнемаринадталғантамақтар, ет, балықжәнесаңырауқұлақсорпалары, қой, шошқа, қаз, үйрек етіненжасалғантағамдар, ми, пияз, сарымсақ, шалқан, тұрып, саумалдық, ақжелкен, қыша, бұрыш, сіркесуы, етжәнебалықконсервілері, тұздығыжәнемайлытұздығы бар тамақтар; өтжолынатасбайланғанжағдайдабұларғақосымша қантқайнатпа, бал және кондитер өнімдеріншектегендұрыс.

Мүсілім Қарлығаш

1.Денсаулық туралы ұғым

2.Отбасының эмоциональдық қызметі

3.№1а диета

1Адамдардың денсаулығы дегеніміз - оның биологиялық, физиологиялық және психикалық қызметтерінің дұрыс дамып, ұзақ уақыт сақталуының динамикалық жағдайы, әлеуметтік белсенділігі мен қызмет қабілеті жоғары деңгейде болып, күш-қайраты талмай, ұзақ уақыт өмір сүруі. Бұл анықтамаға денсаулықтың жаңадан алынған көрсеткіштері - жоғары деңгейдегі қызмет қабілеті, ғұмыр жастың ұзақ болуы да кіреді.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ)т анықтамасы бойынша, денсаулық дегеніміз — ағзаларда аурулардың не болмаса физикалық кемістіктің жоқтығы ғана емес, ол табиғи (физикалық), рухани және әлеуметтік толық аман-есендік. Денсаулықтың 4 түрі болады: Физикалық, соматикалық, психикалық және рухани.

2Отбасыныңэмоциональдыққызметі – оныңмүшелерінұнатушылық, сыйлаушылық, мойындаушылық, эмоционалдықолдаушылық, психологиялық қорғаушылыққажеттіліктеріменқанағаттандыру. Осы қызметқоғаммүшелерініңэмоционалдытұрақтануын, олардыңпсихикалықденсаулығыныңсақталуынаәсеретудіқамтамасызетеді.

3

• Көрсеткіштері: ойық жаранынң асқыну сатысы, алғашқы 8-10 күндеріде, өңеш күйігінде,гиперсекрециялы гастриттің асқыну сатысында.

• Жалпы сипаттамасы: асқазан сөлінің секрециясын және сілемейлі қабықты тітіркендіретін өнімдерді азайту.

• Әр 2-3 сағат сайын аз ғана порциядан тамақтану.Түнге қарай сүт немесе кілегей қолдану керек.

• Калориялылығы және құрамы: белок – 80 г, май-80-90г, көмірсу-200, тұз -8г жалпы 1900-2000 килокалория

• Өнімдер жиынтығы: майсыз ет, балық, қайнатылған тауық еті, ұсақталған суфле, пісірілген жұмыртқа, диеталық сүзбе, үт, итмұрын тұнбасы, қою есем шәй, сары май.

Маханова Айдана Айдарқызы ЖМҚ-503

1.Денсаулық және оның түрлеріне анықтама беріңіз.

2.Салауатты өмір салтының негізгі талаптары.

3.Асқазан және он екі елі ішек аурулары кезіндегі емдік тамақтану.

1.Денсаулык дегеніміз — ағзаның айналаны қоршаған сыртқы орта факторларына бейімделуі. Айналаны қоршаған сыртқы орта факторлары әсерінен адамдардың денсаулығы қалыптасып, ол дами түседі.Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ)т анықтамасы бойынша, денсаулық дегеніміз — ағзаларда аурулардың не болмаса физикалық кемістіктің жоқтығы ғана емес, ол табиғи (физикалық), рухани және әлеуметтік толық аман-есендік. Қазіргі кезде денсаулықтың бірнеше түрі бар екені белгілі:физикалық,рухани,психикалық.Физикалық денсаулық-адам организмінің мүшелер мен мүшелер жүйесінің жағдайын,даму деңгейін,функционалды мүмкіндігін,қоршаған ортаның әр түрлі факторларына бейімделу деңгейін көрсетеді.Физикалық денсаулықтың негізін тамақтану,тыныс алу,қозғалыс,қоршаған ортаны тану құрайды. . Психикалық денсаулық – ол адамның психикалық сферасының жағдайы. Ауруды болдырмау, адекватты реакцияларды жасау, адам өмірінің мақсатын болжау, мұның бәрі биологиялық және әлеуметтік қажеттіліктен туындайды. Ағзасында функциялардың өздігінен реттелуі, функциялық үдерістердің келсімді түрде өтуі, айналаны қоршаған сыртқы орта факторларының әсерлеріне бейімделу қасиеттерінің жоғары дөрежелі жағдайда болуы.Рухани денсаулық — ол адамдардың ақпаратты қабылдау қабілеттілігі мен түрткілік (мотивациялық) іс-әрекетінің арасындағы қарым-қатынастардың сипаттамасын көрсетеді. Оның негізгі бағалық жүйесі, индивидтердің қоғамдағы орны мен оның мотивті түрде орнығуын баяндайды. Ол адамның көңіл-күйін анықтайды. Өйткені рухани денсаулық жалпы адамдардың жомарттығын, сүйіспеншілігін және жан-дүниесінің сұлулығын көрсетеді.

2.Салауатты өмір салты мен өмір сүру үшін төмендегі талапты орындау керек. Адам денсаулығын сақтауда төмендегідей факторлардың маңызы зор. 1.Айқын жасалған күн тәртібінің болуы. 2.Дұрыс тамақтану. 3.Дұрыс тынығу. 4.Дене еңбегімен шұғылдануы. 5.Таза ауада болып, күн көзінде серуендеу. 6.П. Ивановтың кеңесі бойынша табиғат аясында болуы. 7.Зиянды әдеттерден сақтану. 8.Дұрыс қозғалыста болуы. Салауатты өмір салтының негізгі талаптары:

- Дене жүктемелері, денешынықтыру және спорт. Бұл бұлшық ет күшін көбейтудің құралы ғана емес. Қозғалыс адам өмірінде маңызды орын алады. Дұрыс зат алмасу, дұрыс және үйлесімді өсу, ептілік, шыдамдылық, тіпті ақыл ойдың дамуы осыған байланысты.

-Шынықтыру.  Бұл көптеген аурулардан сақтаудың ең жақсы құралы және шыныққан ағза тұрақты және  микроб, вирустармен жақсы күреседі.

-Жеке бас гигиенасы. Тазалық және мұнтаздылық – адам үшін өте маңызды . Бұл өзіңді қоғам алдында көрсету мүмкіндігі мен аурудың алдын алу құралы: салақ адам ешқашан басқа адамдардың көңілін тартпайды.

- Жұқпалы аурулардың алдын алу. Мұнда жеке бас гигиенасы да , шынығу да маңызды. Сонымен бірге әртүрлі ауруларға қарсы уақтылы егу шараларын жүргізу.

-Зиянды әдеттердің алдын алу. Оларға шылым тарту, алкагольді және есірткілерді пайдалану және дәрігердің кеңесінсіз түрлі дәрілерді қолдану жолдары жатады. Осы зиянды әрекеттердің кез келгені денсаулықты төмендетіп , өмірді қысқартады.

3.Тiтiркенген асқазан симптомдары айқын асқазан жарасы ауруында емдiк тамақтану 2-3 күнге N1а емдәмінен басталып, бiртiндеп N1 б емдәмге өтедi немесе бiрден асқазан жарасы ауруының рациональдi тамақтану негiзi болып есептелетiн N1 емдәмге өтедi. Физикалық күшпен айналыспайтын адамның физиологиялық қажеттiлiгiн осы емдәмнiң энергетикалық құндылығы қамтамасыз етедi.Асқазан және 12 елi iшек жарасы бар науқастардың тамақтануында май мен ақуыздан басқа жеткiлiктi мөлшерде көшiру, дәрумендер мен минерал заттар болуы қажет. Дәрумен С итмұрын жемiсiнде көп, сондықтан науқас күнде итмұрын қайнатпасын алып отыру қажет. С дәрумен тотығу тотықсыздану және регенеративтi процесстердi күшейтедi, десек себирлеушi қасиетi бар және асқазан жарасы бар науқастардың асқазанының секрециясы мен моторикасын төмендетедi.Қарақұмық, сұлы, арпадан сұйық ботқалар мен бидай кебегiнен кiлегейлi сорпаларда көп мөлшерде дәрумен В1 дәрумен кездеседi, ол жүйке жүйесiне жақсы әсер етiп, асқазан сөлiнiң қышқылдылығын төмендетедi. Каротин көп кездесетiн көкөнiс – сәбiз; А дәрумен. Сүт пен сүт өнiмдерiнде көп мөлшерде болады. Асқазан жарасына қарсы емдәмге мiндеттi түрде сүт қосу қажет.Рационға гемогенделген көкөнiстер (қызылша, сәбiз, асқабақ езбесi) қосылады. Оларды кiлегейлi сорпаларға, үгiтiлген ботқаларға және т.б. тағамдарға қосады.Асқазан жарасына қарсы емдәмде асқазан кiлегей қабатын механикалық, химиялық, термиялық аялау қарастырылған. Тағам 2-3 сағ. сайын аз порциямен (350-400 г-н көп емес) берiледi. Тұз мөлшерi тәулiгiне 8 г. дейiн шектеледi. Науқас асықпай, жақсылап шайнап тыныш жағдайда жеу қажет. Тамақтану алдында шаршаған жағдайда қысқа уақытқа демалдырады. Тамақтанғаннан соң 15 минут демалуы қажет.Өршудiң бiрiншi күнiнен бастап күнiне 3 рет ет және балық тағамдары, жұмыртқа мен сүзбеден тағамдар, сары май, көкөнiс және жидек сусындары, итмұрын қайнатпасы берiледi. Рационға сүт (күнiне 1 л, 1-2 сағ сайын 100 мл-ден) қосылады. Көтере алмаса сүттi сұйылтады.Асқазан секрециясын күшейтетiн тағамдар: қою ет және көкөнiс (әсiресе саңырауқұлақ) сорпалары, қуырылған тағамдар, қатты пiскен жұмыртқа, қою шай мен кофе, тұздалған және ысталған ет пен балық, бүрыш, қыша, сарымсақ, пияз, асжелкен, лавр жапырағы, майқоспа, қамыр, фасоль, қара нан, шалқан, нохат, тазартылмаған көкөнiс пен жемiстер берiлмейдi. Ыстық және салқын сусындар, балмұздақ жеуге болмайды.Тағам рационы асқазан жарасы ауруының фазасы, асқынуы, қосымша ауруы, жас, мамандығы және т.б.- ға байланысты.