Тақырып: Зат есiмнiң 1-5-септелуi

және сын есiмнiң Genetivus Pluralis-сы

§1 Зат және сын есiмдердiң Genetivus Pluralis-тық алгоритм құрылысы.

1 Зат және сын есiмнiң сөздiк формасын берiңiз

2 Оның септелуiн анықтаңыз

3 Түбiрiн анықтаңыз

4 Сол түбiрге Gen.Plur. жалғауларын жалғаңыз

Genetivus Pluralis-тың жалғаулары.

1-септеу - arum

2-септеу - orum

3-септеу - um(ium)

4-септеу - uum

5-септеу - erum

ala, ae f (1) - alae - alarum;

musculus, i m (2) - musculi - musculorum;

ligamentum, i n (3) - ligamenti - ligamentorum;

arcus, us m (4) - arcus - arcuum;

facies, ei f (5) - faciei - facierum;

cardiacus (2) - cardiaci - cardiacorum;

cardiaca (1) - cardiacae - cardiacarum;

cardiacum (2) - cardiaci - cardiacorum;

Nota bene! 3-септеуде Gen.Plur.-тың екi түрлi жалғауы бар. Олар: -um, (ium)

1) -um

a) Егер 3-септiктегi зат есiмнiң түбiрi бiр дауыссыз дыбысқа аяқталса

Мысалы: apex, icis m - apicis - apicum;

regio, onis f - regionis - regionum;

foramen, inis n - foraminis - foraminum;

б) Салыстырмалы шырайдағы сын есiмдер:

superior, ius - superioris - superiorum;

minor, us - minoris - minorum;

2) -ium

a) Зат есiмнiң түбiрi екi дауыссыз дыбысқа аяқталса:

pars, tis f - partis - partium;

dens, tis m - dentis - dentium;

б) Бiрдей буынды зат есiмдер (Nom.Sing.-те -is, -es ке аяқталатындар):

cutis, is f - cutis - cutium;

в) 3-септiк зат есiмi (neutrum) Nom.Sing. -e, -al, -ar-ға аяқталса:

rete, is n - retis - retium;

animal, is n - animalis - animalium;

hepar, atis n - hepatis - hepatium;

г) Сын есiмнiң 2-тобы:

medullaris, e - medullarium;

G

Genetivus Pluralis.

3- септеу

enetivus Pluralis жалғауларының схемасы.

1-септеу

2- септеу

4- септеу

5- септеу

-arum

-orum

-erum

-uum

-um

-ium

Түбір бір дауыссыз дыбыспен

Салыстырмалы шырай

Түбір екі дауыссыз дыбыспен

Бір-дей бір буын-ды-is; -es.

Nom.Sing. (neutrum) -e; -al; -ar.

Сын есім-нің 2-ші тобы

Жаттығулар.

1-жаттығу. Септелуiн анықтаңыз және сөздiк формасын берiңiз.

ductuum, maxillarum, nervorum, foraminum, scabierum, cornuum, digitorum, vomerum, cutium, gingivarum, inflammationum, orum, ossium, frenulorum.

2-жаттығу. Зат есiмдердi Gen.Plur. қойыңыз

pes, pedis m; cavitas, atis f; frons, frontis n; caput, itis n; unguis, inis m; thenar, aris n; paries, etis m; canalis, is m; calcar, aris n; ars, artis f; fossa, ae f; cavum, i n; meninx, ngis f; tuber, is n.

3-жаттығу. Сөздiк формасын берiп, Gen.Plur.-ға қойыңыз.

ұрт, таңдай, тамыр, өкпе, бұлшық ет, несеп жолы, құлақ, бүйрек, асқазан, шажырқай, бет, тiзе.

4-жаттығу. Сын есiмдердi Gen.Plur.-ға қойыңыз.

oblangatus, a, um; frontalis, e; superior, ius; minor, us; intermuscularis, e; sanguineus, a, um; premolaris, e; anterior, ius; cardiacus, a, um; sphenoidalis, e; inferior, ius.

5-жаттығу. Келесi атауларды Gen.Plur.-ға қойыңыз.

glandula lingualis, ligamentum flavum, nervus spinalis, cornu maius, concha nasalis, facies articularis, mesocolon sigmoideum, lobus quadratus, musculus genioglossus, papilla incisiva, processus transversalis, foramen alveolare.

6-жаттығу. Аударыңыз және Nom.Plur et Gen.plur.-ға қойыңыз.

үлкен қанат, тассүйек бөлiгi, иек бұдыры, iш перде қатпары, бұлшықет аралық перде, үлкен шүйде тесiгi, кiшi азу тiс, күрек тiс, өкпе венасы, бел омыртқасы.

7-жаттығу. Сөздiк формасын берiп, аударыңыз.

А. маңдай қуыстарының пердесi, сол жақ жүрекшенiң өкпе венасының тесiгi, мойын омыртқаларының алдыңғы және артқы төмпегi, сүйектiң қызыл және сары кемiгi, симпатикалық өрiмдердiң түйiндерi.

С. ерiн қосылысы, күрек және азу тiстер, күрек және азу тiстердiң тiлге қараған беткейi, сына тәрiздi қуыстар, сына тәрiздi қуыстардың пердесi.

Афоризмдер.

1. Ad honores - құрмет үшiн.

2. Amans sui sine rivali - Өзiмшiл адамға тең жоқ.

3. Amantium irae amoris integratio ist - Сүйгендердiң араздасуы - махаббатты жаңартуы.

4. Cum grano salis - Кекесiнмен, кекету.

5. De lingua stulta incommoda multa - Ақымақ сөздер ыңғайсыз жағдайларға әкеп соғады.

6. Errare humanum est - қателесу - адам қасиетi.

7. Fide, sed fidas, vide - Сен, бiрақ сақ бол.

Лексикалық минимум.

Зат есiмдер.

1-септеу.

comissura, ae f - жiк, байланысқан жер

glandula suprarenalis - бүйрек безi

medulla, ae f - ми

m. oblongata - сопақша ми

m. ossea - жiлiк майы

m. spinalis - жұлын

trachea, ae f - кеңiрдек

vagina, ae f - қынап

vesica, ae f - қап

vesica fellae - өт қабы

vesica urinaria - қуық

2-септеу.

atrium, i n - жүрекше, жүрек қабы

bronchus, i m - бронх (өкпедегi тыныс жолдары)

lobus, i m - бөлiк

stratum, i n - қабат

thalamus, i m - таламус

thymus, i m - төс асты без, айыршық без

3-септеу.

abscessus, us m - абсцесс, iрiңдiк

sensus, us m - сезiм

Cын есiмдер.

1-топ

arteriosus, a um - артериялық

cardiacus, a, um - жүректiк

oblongatus, a, um - сопақша

pyloricus, a, um - қарын қақпақшалық

sanguineus, a, um - қанды

spurius, a, um - сүбелiк, шемiршектiк(қабырға)

verus, a, um - нағыз

urinarius, a, um - зәрлiк, несептiк

2-топ

cerebellaris, e - мишықтық

generalis, e - жалпы

intermuscularis, e - бұлшықет аралық

medullaris, e - милық

paranasalis, e - мұрын маңылық

semilunaris, e - жарты ай тәрiздi