7. Әдебиеттер:

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия» - М., 2004 – С.363-370

2. Николаев А.Я. «Биологическая химия» - М., 2007 – С. 287-330

3. Северин Е.С. «Биологическая химия» - М., 2008 – С.364-372, 372-379, 379-383

Қосымша:

1. ТапбергеновС.О., ТапбергеновТ.С., «Медицинская и клиническая биохимия» Павлодар, 2004

2. Мари Р., Гриннер Д., Мейес П., Родуэлл В. «Биохимия человека», 2003

3. Кольман Я., Рем., К-Г., «наглядная биохимия»., М..: Мир,2004

4. Биохимия . Тесты и задачи: учебное пособие для студентов медвузов, под ред. член-корр., РАН, проф .Е.С. Северина.- М.,2005

5. Биохимия в вопросах и ответах под ред. член-корр., НАН РК, д.х.н. проф .С.М. Адекенов- Астана ,2003

6. Плешкова С.М., Жакыпбекова С.С, и соавт. Учебное пособие для самостоятельной подготовки студентов по биохимии, часть 2, Алматы, 2009

7. Бақылау

Бұл сабақ бойынша компетенцияларды бағалау әдістеріне кіреді:

Білім компетенциясын бағалау: ауызша сұрақтарға жауап беру, дискуссия, жазбаша бақылау жұмысы, үйге берілген жаттығулар мен ситуациялық есептерді тексеру бойынша іске асады.

Глоссарий № 9

Термин на русском языке	Термин на английском языке	Термин на втором языке
Хиломикроны – транспортные формы липидов, образующиеся в стенке тонкого кишечника и состоящие из ТАГ (80%), холестеринра (11%), фосфолипидов (7%), белков (2%)	Chylomicrones are transport forms of lipids, forming in the wall of small intestine and consisting of triacylglycerols (80%), cholesterol (11%), phospholipids (7%), proteins (2%)	Хиломикрондар- ащы ішек қабырғасында түзілетін липидтерді тасымалдайтын формалар, олардың құрамы: ТАГ-80%, холестерин -11 %, фосфолипидтер-7%, белоктар-2%.
Липопротеины – транспортные формы липидов, образующиеся в печени и состоящие из ТАГ, ХС, ФЛ и белка	Lipoproteins are transport forms of lipids, forming in the liver and consisting of triacylglycerols, cholesterol, phospholipids and proteins	Липопротеиндер- бауырда түзіліп липидтерді тасымалдайтын формалар, олар ТАГ, ХС, ФЛ мен белоктардан тұрады.
ЛПОНП – липопротеины очень низкой плотности, состоят из 50-55% ТАГ, транспортируют ТАГ из печени в другие ткани	VLDL – very low density lipoproteins consist of 50-55% of triacylglycerols, transport triacylglycerols from the liver to tissues	ТӨТЛП-тығыздығы өте төмен липопротеиндер, құрамында 50-55% ТАГ болады, ТАГ-ты бауырдан басқа тіндерге тасымалдайды.
ЛПНП – липопротеины низкой плотности, состоят из 50% холестерина и транспортируют холестерин из печени в другие ткани, являются атерогенными	LDL – low density lipoproteins consist of 50% of cholesterol, transport cholesterol from the liver to tissues, they are atherogenic lipoproteins	ТТЛП-тығыздығы төмен липопротеиндер, құрамында 50% холестерин болады, ХС-ді бауырдан басқа тіндерге тасымалдайды, атерогенді болып табылады.
ЛПВП – липопротеины высокой плотности, состоят из 50% белка и траспортируют холестерин из тканей в печень (обратный транспорт холестерина), являются антиатерогенными	HDL – high density lipoproteins consist of 50% of proteins, transport cholesterol from tissues to the liver (reverse transport of cholesterol), they are antiatherogenic lipoproteins	ТЖЛП-тығыздығы жоғары липопротеиндер, құрамында 50% белок болады, ХС-ді тіндерден бауырға тасымалдайды (холестериннің кері бағытта тасымалдануы), антиатерогенді болып табылады

Жаттығулар:

1. Гицерин мен үш стеарин қышқылының қалдығынан тұратын ТАГ формуласын жазыңыз.Қосылыстың атын атаңыз.Гидролиз реакциясын жазыңыз. Гидролизді қандай фермент катализдейді?

2. Фосфатид қышқылы, химиялық табиғаты, оның пайдаланылу жолдары

3. Мицелла, құрамы, маңызы

4. Таурохоль, гликодезоксихоль жұп өт қышқылдарын жазыңыз.

5. Өт қышқылдарының түзілуі және түзілетін орны

6. Хиломикрондар мен липопротеидтердің құрамындағы ұқсастығы мен айырмашылығы

7. Қандай ЛП атерогенді болады?

Жағдайлық есептер.

1. Ішек қабырғасында: моноацилглицерид, бос май қышқылдары, глицерин, өт қышқылдары бар. Осы қосылыстар қандай өзгерістерге ұшырайды?

2. Өкпеде хиломикрондардың құрамына кіретін триацилглицериндердің соңғы өнімге дейін тотығуы байқалған. Қандай қосылыстар түзілді? Бөлінген энергия қалай пайдаланылады?

3. Ағзада қандай май қышқылдары синтезделмейді және міндетті түрде тағаммен түсуі керек?

4. Мембрананың сұйық күйін қандай липидтер қамтамасыз етеді?

5. Арахидон қышқылынан қандай биологиялық белсенді заттар түзіледі?

6. Қандай биологиялық активті қосылыстың формуласы берілген?

7. Мына формула қандай қосылысқа тән?

8. Он екі елі ішек қуысында өт қышқылдары жоқ. Бұл қандай жағдайға әкелуі мүмкін?

9. Қандай липопротеидтер "антиатерогенді" деп аталады және холестеринді тіндерден бауырға тасымалдайды?

10. Қандай липопротеидтер " атерогенді" деп аталады және холестеринің тіндерге өтуін қамтамасыз етеді?

11. β- мен- α-липопротеидтер қатынасы 3 тен үлкен.Бұл жағдай неге әкелуі мүмкін?

Тесттер:

1. Адам ағзасындағы липидтер тұрады:

1. спирттер мен жоғарғы дәрежелі май қышқылдарынан

2. глицерин және бейорганикалық қышқылдарынан

3. жәй эфирлерден

4. циклды спирттер мен қысқа тізбекті май қышқылдарынан

5. глицерин және қысқа тізбекті май қышқылдарынан

1. Липидтердің ағзадағы атқаратын қызметі:

1. катализдік

2. құрылымдық

3. Эндогенді судың көзі

4. Қорғаныстық

5. жасушадағы энергия қоры

4 дұрыс жауапты табыңыз

3. 100 грамм май тотыққан кезде түзілетін эндогенді су мөлшері:

1. 107 г

2. 20г

3. 10г

4. 5г

5. 50г

1. Фосфолипидтерге жатады:

1. фосфатидилинозитолдар

2. кефалиндер

3. лецитиндер

4. фосфатидилсериндер

5. моноацилглицериндер

4 дұрыс жауапты табыңыз

5. Фофолипидтер күрделі эфирлер:

1. спирт, 2 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты бар зат

2. спирт, 3 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты бар зат

3. глицерин, 3 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты бар зат

4. сфингозин, 3 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты бар зат

5. спирт, 3 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты жоқ зат

1. ФЛ-тің липотропты әсері – ол:

1. бауырды майланудан қорғайды

2. миокардті май басудан қорғайды

3. липолизді күшейтеді

4. липидтердің гидролизін күшейтеді

5. ағзадан липидтердің шығуын тездетеді

1. Холестериннен түзіледі:

1. Д₃ витамині

2. стероидты гормондар

3. Д₂ витамині

4. өт қышқылдары

5. тиреоидты гормондар 3 дұрыс жауапты табыңыз

1. Мембрана липидтерінің құрамындағы холестерин келесі рөл атқарады:

1. Нерв импульстерінің бір бағытта берілуін қамтамасыз ететін диэлектрик

2. Мембрана липидтерінің агрегаттық күйін реттейтін амортизатор

3. Мембрананың КҚМҚ-ын пероксидтік тотығудан қорғайды

4. бос-радикальды тотығудың пайда болуын қамтамасыз етеді

5. нерв импульстерінің жан-жаққа таралуын қамтамасыз етеді

3. дұрыс жауапты табыңыз

1. Адам ағзасындағы липидтердің құрамына кіретін БМҚ-дар:

1. Жоғары молекулалы

2. Төмен молекулалы

3. Қаныққан

4. Бір қос байланысы бар

5. КҚМҚ

4 дұрыс жауапты табыңыз

10. Көп қанықпаған май қышқылдары аталады:

1. Д тобының витаминдері

2. Ғ тобының витаминдері

3. Эссенциалды

4. Алмастырылмайтын

5. құнды

2. дұрыс жауапты табыңыз

Тест сұрақтарының дұрыс жауап картасы

1 – 1

2 – 2,3,4,5

3 – 1

4 – 1,2,3,4

5 – 1

6 – 1

7 – 1,2,4

8 – 1,2,3

9 – 1,3,4,5

10 – 2,4

№10 Сабақ ОСӨЖ

1. Тақырыбы: Липидтер алмасуы. Ацетил-КоА-ның пайдаланылу жолдары. БМҚ, кетон денелерінің, холестериннің синтезі. Липидтер алмасуының соңғы өнімдерінің бөлінуі. Липидтер алмасуының бұзылыстары.