Антибиотиктермен жагар май дайындау! а арналган негіз

4. Фитостеринді негіздер. Бұрынғы Кеңес Одағында фитостерин алғаш рет 1938 жылы алынды. Оны Ф.Г. Солодкин (Ленинград) шъфша тектес ағаштардың діңгегін күйдіргіш натрий ерітіндісімен 160°С температурада кыздыру арқылы алған. ¥стағанда майлы ашық сары түсті үнтак. Фитостериндер суда ерімейді, бірак, суды 120% дейін көлемде сіңіруге немесе адсорбциялауга кабілетті. Спиртте, эфирде, хлороформда, ацетонда, бензолда ериді. Жағар май негізі ретінде 12-15% фитостериннен жэне 88-85% судан тұратын қоспа колданылады. Фитостерин хлорлы сумен араласады, 60°С 4-6 минут бойы араластырып кыздьгрғанда ақ немесе элсіз сарғыш масса түзіледі, ол дәрілік затгармен жақсы араласады. Фитостеринді негіздерді үзақ сақтағаңда кеуіп кетеді, бірақ сумен қайта араластьфып қьгздьфса, алғашқьі касиеті бар масса түзіледі. Фитостериннің осы касиеті күрғақ үнтақ тэрізді жағар май-концентрат алуға қолданылады. Фитостеринді негіз теріні жэне кілегей қабатты тітіркендірмейді, дэрілік заттың резорбциясьша кедергі келтірмейді. Негіздің өзінің кептіргіш, қабынуға қарсы әсері бар, әсіресе сулы экземада қолдануға ьптғайлы. Липофнльді - гидрофильді (дифильді) негіздер

Қүрамы жасанды түрде күралган липофильді және гадрофильді касиеттерге ие композициялар. Бүл негіздерге суда жэне майда еритін заттарды, дәрілік заттардың сулы ерітінділерін енгізуге болады.

Липофильді-гидрофильді негіздер көмірсутектермен салыстырғанда жағар майдағы дэрілік затіардьщ жоғары резорбциясын қамтамасыз етеді. Тері кабатьшдағы газ жэне жылу алмасуьша кері эсер етпейді. Жақсы консистентті касиеттерге ие. Липофильді-гидрофильді негіздер адсорбциялық және эмульсиялық болып бөлінеді. Бүл екі топтың негізгі міндетті компонент! - эмульгатор (БАЗ) кіреді.

а) Жагар майлардың адсорбциялық негізі - липофильді негіздің эмульгатормен (БАЗ) сусыз композициясы, ол сулы фазаны байланыстьфып С/М типті, эмульсиялық жүйені қүфайды. Адсорбциялық жагар май негізінің кұрамына көбінесе вазелин, вазелин майы, церезин жэне т.б. көмірсутектердің эмульгатормен қоспасы кіреді. Адсорбциялық негіздің қүрамына кіретін БАЗ жагар майдың терапевтік белсендшігін жогарылатады. Адсорбциялық негіздер эмульсиялық жагар майды жэне судың қатысыңда гидролизге .ү_шырайтын дэрілік заттардан жагар май дайывдау үшін қолданылады.

Адсорбігиялык негіздер:

1) Дәріханада көз жагар майларын дайындау үшін фармакопеямен үсынылған негіз колданылады. күрамы:

Коз жагар майына арналган вазелин - 90 бөлік

Сусыз ланолин - Юбөлік

2. Г.П. Грядунова жэне А.С. Прозоровский төмендегі құрамдагы негізді үсынған:

Вазелин - 30,0

Магний олеаты - 20,0

Тазартылган су - 50,0

3. Г.П. Грядунова ұсынган негіз кү-рамы:

Вазелин - 58,0

Эмульгатор ВНИИЖ -2,0 Тазартьшган су - 40,0

4. В.М. Грецюга жэне Ю.А. Благовидова ұсынған негіз:

Вазелин - 47,5

Тазартылган су - 50,0

Сорбитанолеат - 2,5

Дерматол жагар майын дайындаган кезде қолданылады.

5. В.В .Василенко, В.М. Грецкий үсынған негіз:

Вазелин " 38,0

Тазартылган су - 60,0

Пентол ■ 2,0

Осы негізде натрий сульфацилмен, сульфадимезинмен, стрептоцидпен жагар май дайьшдалады.

Дэріхана жағдайында жагар май дайындау үшін екі эмульсиялық

негіз үсынылған:

а) Сусыз ланолин -168,0 Вазелин - 240,0 Тазартылган су - 72,0

б) Сусыз ланолин Күнбағыс майы

Тазартылган су бірдей мөлшерде алынады.

Дайындалуы: липофильді компоненттерді алдымен балкытып, араластыра отырып ыстық суды қосады, эмульгирлеуді негіз салкьшдаганша жүргізеді. Соңғы екі негіздердің сакталу мерзімі шектелген, 25°С температурада бірінші негіз 15 тәулік, екінші негіз. - 5 тэулік сақгалады. Май/су типті эмульсиялық негіз сирек колданылады жэне оның ассортименті аз. Бұл тштті негіздер сақтау кезінде булану нэтижесінде өзінің суьш жоғалтады, ол оның консистенциясьгның, осы жагар мандаты дэрілік заттың концентрациясының өзгеруіне альш келеді. Мысалы ретіңде, ХНИХФИ-да зертгелген негізді алуға болады, оның кұрамына бірдей мөлшерде адсорбциялық негіз жэне су кіреді.

Эмульгатор ретінде ионогенді немесе бейионогенді БАЗ колданылады.

Су/май типті эмульсиялық жүйелерге поливалентті сабьгндар: эмульгатор N 1 жэне 2 - өсімдік майларынан алынған майлы

Қатты, балауыз тэрізді сары немесе ақшыл қоңыр түсті, стеарин иісі бар, 40°С температурада балкитын масса. Эмульгатор Т-2 липофильді-гидрофильді негіз қүрамына және түфактандырғъгш, пластификатор ретінде эмульсиялар, линименттер, суппозиторийлер технологиясьгнда колданылады.

Сорбитанолеат - ангидросорбит пен олеин қышкьшының туъщдысы.

Пентол - пентаэритрит пен олеин қышкьшының туьшдысы.

Жақсы эмульгирлеуші касиеті, биологиялық зарасыздығы, теріге тітіркеңціргіш әсерінің жоктыгы бул эмулъгаторлардьщ косметикалык, кремдерде кеңінен қолдануына себепші болды.

Майлы канттар. Жогары майлы қышқылдар мен сахарозаның толық емес күрделі эфирлері тамақ өнеркэсібінде, косметикалык қүралдар өндірісінде колданылады жэне линименттер, жагар майлар технологиясьшда колданылуы мүмкін.

Rp: Unquenti Camphorae 20,0 Da. Signa. Тізені сылауға

май официналды, кұрамы МФ IX басылымы

Рецептегі жагар мақаласына сэйкес. Қү_рамы: Камфора Сусыз ланолин Вазелин

Есептеу:

Камфора 10-

10,0 30,0 60.0 100,0 г

100,0 20,0 2,0 г

х

х^:

Вазелин Сусыз ланолин 60-100,0 30-100,0 х -20,0 х -20,0

х=12,0 х = 6,(9,0

БП

Vaselini 12,0 Lanolini anhydrici 6,0 Camphorae 2J)

т_ж = 20,0

Официналды емес жагар майларда негіз бен дэрілік заттың мөлшері жазылым бойынша есептелінеді.

Жағар майлардын жеке технологиясы

Дәріхана жағдайында жагар майларды дайындау дайындық жұмыстан жэне негізгі технологиялық сатылардан тұрады. Дайьшдық жұмысқа нормативті құжат бойынша жагар майдың кұрамын аныктау жатады. Жагар май негізін таңдау үшін жагар май кұрамы мен қолдану тэсілін ескереді (сурет 39).

Жазылымда негіз көрсетілмеген

Жазылым официналды емес

Официналды жазылым

a) Rp: Unquenti Acidi salicylici 3% - 50,0 Zinci oxydi 0,5 Misce fiat unquentum

Da. Signa. Терінің зақымдалған жеріне жағуга

Жагар май официналды емес, негіз көрсетілмеген. Жагар майлар мақаласына сэйкес негіз ретінде вазелин алынады.

Есептеу: Салицил кышқьшы 3 -100,0

х-50,0 х=1,5 Дэрілік заттардың жалпы салмагы: т_дз = 1,5+0,5 = 2,0 Жагар майдың жалпы салмагы: nw = 50,0 + 0,5 = 50,5

Вазелин (көзге арналган жэне антибиотиктерден баска жагар майларда)

Көзге арналган жағар майлар (10 бөлік сусыз ланолин жэне 90 бөлік вазелин)

Негіз НҚ (МФ, ФМ) көрсетілген

Сурет 39. Жагар майлар негізін таңдау

б) Суда еритін заттар: алкалоид туздары, дикаин, ихтиол, калий иодиді, новокаин, күміс нитраты, колларгол, протаргол, таннин жэне т.о. сулы ерітінді түрде енгізіледі.

Протаргол, колларгол, таннинді - олардың концентрациясына тәуелсіз жагар майга ерітінді түрінде енгізеді, себебі емдік касиетін сулы ерітінді түрінде көрсетеді. Қою, курғак экстрактгарды, опийді спирт-су-глицерин коспасында ерітіп қосады (1:6:3).

в) Суда да, майда да ерімейтін дәрілік заттар жэне суда еритін, бірақ көп мөлшерде жазьшган заттарды суспензия түрінде енгізеді. Оларга: висмут негізгі нитраты, ақ балшық, дерматол, сынап сары тотығы, норсульфазол, салицил қышқьшы, бор қышқьшы, крахмал, ксероформ, натрий тетрабораты, сынап амидохлориді, күкірт, стрептоцид, тальк, мырыш тотыгы.

Резорцин, пирогаллол, мырыш сульфаты (коз жагар майынан баска), олардьщ суда еріштігіне карамастан, тек суспензия түрінде енгізеді, маймен немесе суйык парафинмен ысқьшайды. Себебі суда еріткенде тез сіңіріліп, улы эсер етеді.

Гомогенді жагар майлар: балқыма жагар май, ерітінді жагар май, экстракцияльщ жагар май.

Балқыма жагар майлар. Балқыма жагар майлар екі немесе бірнеше балкитын бір-бірінде еритін компоненттердің қоспасы. Жагар май компоненттерін балкьпу фарфор табақшада су моншасында жүргізіледі.

Деструкцияға ушырайтын жеңіл балкитын жэне суйыктықтардың тым Кызыл кетуін немесе ушқыш компонентгердің жоғалуын болдырмау үшін, ең бірінші киын балкитын заттарды, содан соң балку нүктесінің төмендеуіне карай баска заттарды балқьпады. Суйык ингредиенттерді ең соңында қосады.

Rp: Cerae albae 6,5 Lanolini anhydrici 12,5 Olei Persicorum 30,0 Butyri Cacao 8,0 Cetacei 10,0 Aquae purificatae 10 мл Misce fiat unquentum Da. Signa. Қурғақ теріге арналган май

Есептеу: т_ж =6,5+12,5+30,^-8,0+10,0= 77,0

Рецепте берілген жагар май гомогенді балқыма жагар май. Ингредиенттердің балку температурасы ескеріледі.

БП

Cerae albae 6,5 Cetacei 10,0 Butyri Cacao 8,0 Lanolini anhydrici 12,5 Aquae purificatae 10 ml

Olei Persicorum 30J)

т_ж = 77,0

Технологиясы: фарфор табақшаға 6,5 г ақ балауызды өлшеп салып, су моншасында балқытады, оған 10,0 г спермацет қосып балкытып, какао майын қосады. Келіге алдьга ала пергамент қагазында өлшеніп алынған сусыз ланолинді, 10 мл тазартылган су қосып, араластырып, бөлшектеп балқытылған қоспаны қосады, толық суығанша араластырып, бөлшектеп 30 г шабдалы майын қосады, араластырады. Дайын жагар майды кец мойынды шыны немесе пластмасса құлыға салып, қақпақпен тыгындайды. Негізгі этикетка «Сырт тэнге», ескету этикеткасы «Салқын жарық түспейтін жерде сакта».

Официналдық балқыма жагар майы МФ IX басылымы 728 макалада берілген нафталан жагар майы.

Ерітінді жагар май. Ерітінді жагар майлардьщ курамына негізде еритін заттар кіреді, дәрілік заттарды балқытылған негізде еріту арқылы дайындалады. Егер дәрілік заттар ушқыш (камфора, ментол, тимол, ментол, фенол, эфир майлары жэне т.б.) болса, онда олар жартьшай суытьшган (45-50°С) негізде ерітіледі. Ерітіндіні екі қабат дэке арқылы келіге сүзіп, суығанша араластырады.

БП

Paraffini 10,0

Vaselini 20,0

Axungiae porcinae 40,0

Camphorae 10,0

Olei Terebinthinae 20.0 М_ж= 100,0

Технологиясы: Фарфор табақшада 10,0 парафинді, 20,0 вазелиңді, 40,0 шошка майьш су моншасында балқытады. Жылы балқымада (t=45-50°C) 10,0 камфораны ерітіп, келсаппен араластыра отырып 20,0 скигшдардьі қосады, суығанша араластырады. Жагар майды сыйымдьшьггы 100 г кутьна ауыстырады. Безендіреді: негізгі этикетка «Сырт тэнге», ескерту этикеткасы «Салқын жерде сакта».

Ерітіңді жагар майларга суда жэне баска гидрофильді суйьжтьіқгарда еригін дэрілік заттары бар, гвдрофильді негіздерде дайьщдалган жагар майлар да жатады.

Официналды ерігінді жагар майлар: камфора (МФ ГХ 721 макала) жэне глицерин (МФ IX 722 макала) жагар майлары.

Экстракциялык жагар майлар. Зауыт жагдайында эсер етуші заттарды өсімдік жэне жануар материалдарынан экстракциялау арқылы альшады. Мысалы: 20,0 г майда кесілген батпакгы ак шайыр шөбін су моншасында 100,0 г шабдалы майымен 30 минут тундырады. Сүзілген сыгындыга 30,0 ланолин косып араластырады.

Гетерогенді жагар майлар (суспензиялық, эмульсиялық, аралас ). Суспензиялық жэне эмульсиялық жагар майларга, дэрілік заттары майда диспергирленген, катты болшектер немесе беттік активті заттардың көмегімен негізде таралған сұйық фаза болатын, гетерогенді жүйелер жатады. Екі жағдайда да дэрілік заттьщ, терапевтік белсенділігіне катты жэне суйық фазаньщ негізде таралуы, бөлшек көлемі, диспергирлеуші жэне эмульгирлеуші куралдарды таңдау дурыстьны аса мацъвды роль атқарады.

Суспензиялык (тритурациялық) жагар майлар. Суспензиялық жағар майларга суда да жэне негізде де ерімейтін, қатты дэрілік заттары бар, негізде суспензия түрінде таралган жагар майлар жатады. Сонымен бірге суда еритін, бірак жазылымда көп мөлшерде жазьшған, оларды ерітуге жагар май массасынан 3%-дан коп су кажет ететін дәрілік заттар суспензия түріңде енгізіледі.

Резорцин, пирогаллол, цинк сульфаты (коз жагар майынан баска), олардьщ суда ерігіштігіне карамастан тек суспензия түрінде енгізіледі, себебі

Rp: Camphorae 10,0

Olei Persicorum 20,0

Axungiaeporcinae 40,0

Paraffini 10,0

Vaselini ad 100,0

Misce. Da. Signa. Теріні Сургуте

Балку температуралары:

34 - 36°С Adeps suillis - шошқа майы 50 - 57°С Paraffini - парафин 37 - 50°С Vaselini - вазелин

Қатты фазаның мөлшері 5%-дан кем, дэрілік заттарды негізге сәйкес сұйыктықпен ысқылайды.

Вазелин майы — - о,25 г

2

1 - 50 тамшы

0,25-х

х = 12 тамшы вазелин майы

БП

Acidi salicylici 0,15 Bismuthi subnitratis 0,35 Olei Vaselini 0,25 (12 guttas)

Vaselini 20,0

т_ж= 20,50

Технологиясы: келіге 0,15 г салицил кышқылын жэне 0,35 висмуттың негізгі нитратын өлшеп салып 12 тамшы вазелин майын коса отырып, жұка пульпа түзілгенше мұқият ыскьшайды. 20,0 вазелинді бөлшектеп косып, біртекті масса түзілгенше араластырады, целлюлоидты қалакша көмегімен келі кабырғасын, келсапты тазалайды, біркелкілігін тексереді (МФ XI «жагар майлар» макаласы). Жагар майды күлыға ауыстырып сатып, тығындап, босагуға безендіреді. Негізгі этикетка «Сырт тэнге» сары түсті, ескерту этикеткалары - «Салқын жерде сакта», «Балалардан сакта» жапсырылады,

Официналды жагар май - кез жагар майы (сары сынап жагар майы) (МФ IX 725 макала).

б) Егер ерімейтін кұргак зат мөлшері жагар майдьщ жалпы салмагының 5%-25% кұраса, онда дэрілік заттарды жьшы келіде балқытылган негіз бөлігімен ыскьшайды (катты фазаның 1/2). Бұл жагдайда көмекші сұйыктыкгарды енгізуге болмайды, себебі жагар май сұйылып, дзрілік заттың концентрациясы төмеңдейді. Ол ҚР ДСМ 2.06.03 жьшгы N85 бұйрыгының N 2 қосымшада жіберілетін ауытқу нормасына енбейді.

Rp: Streptocidi 1,0

Vaselini 9,0

Misce fiat unquentum

Da. Signa. Күйікке жағуға Рецепте суспензиялык жагар май жазылган.

Есептеу: М_ж= 10+9,0=10,0 1 - 10

х- 100 х = 10%>5% катты дозаның мөлшері 5% жогары, дәрілік

затты балқытылган негіз бөлігімен ысқылайды.

Көмекші сұйыктыкты қатты фазаның жартысьшдай мөлшерде алады (Дерягин ережесі). Rp: Bismuthi subnitratis 0,35

Acidi salicylici 0,15

Vaselini 20,0

Misce fiat unquentum

Da. Signa. Терінің зақымдалған жеріне жағуға

Рецепте негізде ерімейтін дэрілік заттар жазылган суспензия түрінде енгізшеді.

Есептеу:

т_ж =0,35+0,15+20,0= 20,50

Қапы зат мөлшері 20,50 - 0,50

100-х х = 2,4%<5%

БП

Streptocidi 1,0 Vaselini 9.0 m_x= 10,0

Технологиясы: Жылы келіге 1,0 стрептоцидті 0,5 г негізбен ыскылап, (жылы келіде вазелин балқып, сұйықтықка айналады), вазелиннің калган мөлшерін косады. біртекті масса алынғанша араластырып, банкаға ауыстырады. Безендіреді. Негізгі этикетка «Сьфт тәнте», ескерту этикет калары - «Балалардан сакта», «Салқын жерде сакта».

Жагар майларды гидрофильді негізде дайындаған кезде, алдымен негіз дайындалады. Желатин-глицерин негізі ex tempore дайындалады. Гидрофильді негізге дэрілік заттар олардың физика-химиялық касиеттеріне байланысты енгізіледі. Барлық гидрофильді негіздер сілітпе тәріздес консистенцияльі болғандыктан, осы негізде дайьшдалған жагар майлар сілітпелер деп аталады.

Rp.: Zincioxydi2,0 Gelatinae 3,0 Glycerini 4,0 Aguae purificatae 7 ml Misce fiat pasta Da. Signa. Тізеге жагуға

Жазылымдағы мырыш тотығы суда да, майда да ерімейді. Негіз гидрофильді (желатин глицеринді сілітпесі) суспензиялык жагар түзІледі.

Есептеу: т_ж=2,0+3,0+4,0+7,0 = 16,0

Дэрілік заттың мөлшерін аныктайды. 2,0-16,0

х -100 х=12,5%>3%

Б.П.

Gdatinae 3,0 Aguae purificatae ⁿ mi Glycerini 4,0 Zinc' oxvdi 2.0 m = l6,0

Технологиясы: Фарфор табакшага 3,0 г желати.щі салып, 7 мл тазартылган су күйъш, 45-60 минут ісінуге қалдырады. Уақыт откен соң 4,0 глицерин қосып, су моншасында ерігснше кыздырады. Келіге 2,0 г мырыш

n

2

-

■3

to

тотығы, оған дайын негізден шамамен 1,0 қосып, диспергкрлейді, бөлшектеп қалган массаны қосып біртекті масса альшғанша араластырады. Біртектілігін тексеріп, банкаға салып, тығындап безендіреді. «Сырт тэнге», «Балалардан сақта», «Салқын жерде сакта» этикеткатарымен безендіреді.

Официналды жағар майлар: ксероформ жағар майы (МФ X 735 макала), сынаптың ақ жағар майы (МФ X 338 макала), слрегггоцид жағар майы (МФ X 729 макала), мырыш жағар майы (МФ X 737 макала), карапайым күкірт жағар майы (МФ X 730 макала).

в) Қатты фазасы 25% жоғары суспензиялық жағар майлар паста деп аталады. Пасталар өте тұгқыр, киын жагылады, оны жиі дәкеге жағу аркылы зақымдалган теріге жағып таңады. Пасталарды дайындаған кезде дэрілік заттардың жоғары дисперстілігін жэне біркелкілігін қамтамасьгз ету үшін, дэрілік заттарды жылы келіде күрделі ұнтактар дайындау ережесі бойынша араластырып, балқьпъшған негіздің бір бөлігімен (катты фазаның 1/2 мөлшерде) ысқьшайды, содан соң балкытьшған негіздің калган мөлшерін бөлшектеп қосып, біртекті масса альшғанша толық суыганша араластырады. Суыған кезде бірден орта түтқьголығы артып, катты фазаның тү-нуы және бөлшектердің бір-біріне жабысуы төмеңдейді.

Rp.: Zinci oxydi 3,0 Amyli 2,0 Vaselini 10,0 Misce fiat unquentum Da. Signa. Мырыш пастасы

Жазылымда дәрілік заттар негізде ерімейді. Суспензиялық жағар май түзіледі. Дәрілік загтың пайыздық мөлшерін аньіқтайды.

Есептеу: пт_ж= 3,0+2,0+10,0 = 15,0 5-15,0

х-100 х = 33%>25%

қатты фазаның мөлшері 33%, яғни жазьшымда паста берілген

БП

Zinci oxydi 3,0 Amyli 2,0 Vaselini 10,0 m_x= 15,0

Технологиясы: Буландырғыш табақшада су моншасында вазелинді толық балкытады. Қыздырылғаи келіге 3,0 мырыш тотыгын майдалап, 2,0

Технологиясы: Келіге 02 колларголды салып, оған 18 тамшы су косып, ерігенше араластырады, 2,2 г сусыз ланолинды қосып, ерітіндіні эмульгирлейді, 10,0 вазелин косып, аратастырады жэне босататын кулька ауыстырып салып, безендіреді. Негізгі этикетка «Сырт тэнге», ескерту этикеткалары «Салкьш жерде сакта», «Балалардан сакта».

Официналды эмульсиялык жагар майлар: амиказол жагар майы, (МФ X, 53 макала) сынаптың сур жагар майы (МФ X, 724 макала), калий йодид жагар майы (МФ X, 727 макала), ихтиол жагар майы (МФ X, 726 макала).

Аралас жагар майлар. Аралас жагар майларга курамына бір мезетте физика-химиялык қасиеттері эр түрлі дэрілік заттар кіретін көп компонентті күрделі жүйелер жатады.

Дәрілік заттар суйық ингредиенттер, қатты, олардың кейбіреулері негізде еритін, басқалары - суда, үшіншілері суда да, негізде де ерімейтін болуы мүмкін. Аралас жагар майларды дайындағанда жэй дисперсті жүйелі жагар майларда колданылатын ережелер жэне сатьшар колданьшады. Rp.: Novocaini 0,3

Dermatoli 3,0

Ichthyoli 1,0

Lanolini 5,0

Vaselini 20,0

Misce fiat unquentum

Da. Signa. Зақымдалған теріге жағуға

Рецепте физика-химиялык қасиеттері эр түрлі дәрілік заттар жазылған новокаин суда ериді, дерматол суда да, негізде де ерімейді, ихтиол негізбен араласады. Новокаинді еріту үшін сулы ланолин қурамындағы су алынады. Есептеу:

т_ж = 0,3 + 3,0 + 1,0 + 5,0 +20,0 = 29,3 30,0 су -100 г сулы ланолин

х - 5,0 х= 1,5 мл су

5 -1,5 = 3,5 сусыз ланолин

БП

Novocaini 0,3 Aquae purificatae 1,5 ml Dermatoli 3,0 Lanolini anhydrici 3,5 Vaselini 20,0

Ichthvoli LQ

т_ж = 29,3