8.3.Аймақтық менеджмент және оның формалары

Аймақтық менеджмент – аймақтың шаруашылық іс-әрекетіне ықпал ету қағидалары, әдістері, формалары мен құралдарының жиынтығы.

Қазіргі таңдағы тәжірибеге сәйкес аймақтық менеджмент — бұл шаруашылықтың нарықтық қатынастарға өтуі жағдайында аймақтағы әлеуметтік-экономикалық процестерді басқару.

Аймақ шаруашылығын басқарудың жоспарлы-директивті жүйесінен аймақтық менеджментке өтудің мәні мынадай өзгерістерден құралады:

- Аймақ дамуының әлеуметтік мәселелердің шешілуіне, қоғамның жоғарғы құндылығы ретіндегі адам өмірінің жоғарғы сапасы мен жоғарғы деңгейін қамтамасыз ететін жағдайларды жүзеге асыруға бағдарлануы;

- Аймақтың барлық шаруашылық субъектілерінің экономикалық еркіндік пен шаруашылық дербестік қағидаларын жүзеге асыруы үшін ұйымдық-экономикалық шарттардың қалыптасуы;

- Аймақтың инвестициялық және құрылымдық саясатының нарық сұранысы мен қажеттілігіне, аймақішілік және аймақтан тыс тұтынушылар сұраныстарына бағдарлануы, аймақаралық және шетелдік нарықтарда сұранысқа ие өнім түрлерінің өндірілуін ұйымдастыру;

- Аймақтың ағымдық және стратегиялық даму бағдарламаларын өңдеу мен жүзеге асыру негізі ретіндегі аймақтық маркетингтің қалыптасуы мен дамуы;

- Аймақтағы әлеуметтік-экономикалық, саяси және экологиялық жағдайды жүйелік талдау мен бақылау үшін аймақтық статистикадан қазіргі таңдағы ақпараттық базаны қолдана отырып, аймақтық мониторингке өту;

- Аймақтың экономикалық даму деңгейі мен халықтың өмір сүру деңгейінің сәйкес келу дәрежесіне байланысты аймақтық менеджменттің соңғы нәтижесін бағалау (әлеуметтік стандарттар, бюджеттік қамтамасыз етілу, жанұялардың кірістер мен шығыстар құрылымы, экология, демографиялық жағдай, экологиялық қауіпсіздік).

Аймақтық менеджменттің ғылыми негіздері — бұл теориялық базасы болып табылатын ғылыми білімдер жүйесі: аймақтық менеджменттің қағидалары; аймақтық менеджменттің әдістері мен модельдері; аймақтық менеджменттің механизмдері; аймақтық менеджмент жүйесі.

Аймақтық менеджменттің негізгі міндеттері:

- Аймақ халқының өмірлік іс-әрекетінің кеңейтілген ұдайы өндірісін, өмір сүрудің жоғарғы сапасы мен деңгейін қамтамасыз ету;

- Аймақ шаруашылығының экономикалық және әлеуметтік трансформациясы, аймақтық дамуды талдау, болжамдау және бағдарламалау;

- Аймақтың қаржылық ағындарын оңтайландыру, оның экономикалық базасын нығайту;

- Аймақтағы экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;

- Аймақтағы құрылымдық, инвестициялық және ғылыми-техникалық саясатты қалыптастыру және жүзеге асыру.

Аймақтық менеджменттің объектілері аймақтың барлық шаруашылық бірліктерін жатқызуға болады. Аталмыш объектілерге аймақтық менеджмент тікелей ықпал етеді.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1) Басқарудың қандай модельдерін білесіз?

2) Басқару жүйесін құрудың негізгі теориялық қағидаларын атаңыз.

3) Аймақтық органдардың басқару объектісі не болып табылады?

4) Аймақтық процестерге мемлекеттік басқару органдарының ықпал ету күші неден тәуелді болады?

5) Аймақтың экономикалық дамуына ықпал ету түрлері қандай?

6) Аймақтық менеджменттің қандай негізгі міндеттері бар?

ТАКЫРЫП 9. АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ДАМУЫНЫҢ ЖОСПАРЛАНУЫ МЕН БОЛЖАНУЫ

9.1.Аймақтық дамудың жоспарлануы мен болжануының объективті шарттылығы, олардың әкімшілік-құқықтық және әлеуметтік-экономикалық алғышарттары

9.2. Аймақтық әлеуметтік-экономикалық дамуын жоспарлау-болжамдаудың жетілдірілуіне бағытталған негізгі әдістемелік бағыттар