5 Сурет – Жұмыс бөліктері және кескіштің кесу жиектері

6 Сурет – Бас және көмекші жиектердің жұмыстары

Басты және көмекші кесуші жиектердің түйісу жиектердің түйісу жерін кескіштің шыны(4) дейді (5 сурет). Жиектердің түйісу орны радиусы r (көлемі r =0,5…2 мм) шеңбердің доғасы немесе φ₀ = бұрышты өтпелі жиекті болады (7 cурет).

Кескіштің геометриялық параметрлері. Кескіштің кесу бөлігінің түрі кескіш жиектерінің және беттердің құрама пішіндерінің кеңістікте орналасуымен анықталады, яғни кескіштің геометриялық параметрлер немесе жай геометриясы деп аталатын бұрыштардың көмегімен.

Кескіштің геометриясын анықтау үшін келесі координаттық жазықтықтарды қолданады: 1 – негізгі жазықтық, 2 – кесуші жазықтық, 3 – жұмысшы жазықтық, 4 – негізгі қима жазықтық (8 сурет).

Негізгі жазықтық (статикалық) – негізгі кесу қозғалысының жылдамдық бағытына тік жүргізіледі. Токарлық кескіштерде бұл жазықтық кескіштің төменгі тіреу бетімен сәйкес келеді.

7 Сурет – Басты және көмекші жиектерінің түйісу түрлері

8 Сурет - Кескіштің координаттық кесу жазықтықтары

Кесу жазықтығы дегеніміз – негізгі кесуші жүзінің белгілі нүктесі арқылы кесуші жүзге жанама өтеді және негізгі жазықтыққа тік болады.

Жұмысшы жазықтық негізгі кесу және беріс жылдамдықтардың векторлары арқылы кескіш үшін басып өтеді, дайындама айналу өсіне параллель болады.

Негізгі қима жазықтық негізгі жазықтықпен кесу жазықтығының қиылысу сызығына кесу жүздің белгілі нүктесі арқылы тік жүргізілетін координаттық жазықтық.

Көмекші қима жазықтық – белгілі нүктеден көмекші кесу жиегіне тік түсетін жазықтық.

а – сүргілеу;

б – токарлық өңдеу

9 Сурет - Кескіштің геометриялық параметрлері

10 Сурет – Кескіштің пландағы бұрыштары

Негізгі қима жазықтықта негізгі артқы (α), алдыңғы (γ), үшкірлеу (β), кесу (δ) бұрыштары өлшенеді (9 сурет).

Негізгі артқы бұрыш α

Үшкірлеу бұрышы β

Негізгі алдыңғы бұрыш γ – кескіштің алдыңғы бетімен (немесе оған жанама) және басты кесуші жиектің қарастырылатын нүктесінде өтетін негізгі жазықтық арасындағы бұрыш. Ол оң мәнді болады (+ ), егер де алдыңғы бет кесуші жиектен төмен бағытталса, теріс мәні болады (- ), егер де алдыңғы бет кесуші жиектен жоғары бағытталса, алдыңғы бұрыш γ=0 болуы мүмкін.

Кесу бұрышы (δ) деп кесу жазықтығы мен кескіштің алдыңғы бетінің немесе оған жанаманың арасындағы бұрышты айтады. Бұл бұрыштардың арасында мынадай байланыстар бар.

α+β+γ=90⁰ ; δ+γ=90⁰.

Көмекші қима жазықтығында көмекші артқы бұрыш ₁ өлшенеді. Бұл кескіштің көмекші артқы беті оған жанамамен көмекші жиегінің нүктесінен негізгі жазықтықта тік түсетін жазықтық арасындағы бұрыш.

Негізгі жазықтықта пландағы бұрыштар өлшенеді (9 және 10 сурет).

Негізгі пландағы бұрыш (φ) - кесуші жазықтық пен жұмысшы жазықтығы арасындағы бұрыш. Кескіш үшін кесуші жиектің негізгі жазықтықтағы проекциясы мен беріс бағыты арқылы анықталады.

Пландағы көмекші бұрыш (φ ) көмекші кесу жиектің негізгі жазықтық проекциясымен беріс бағыты арасындағы бұрыш. Кескіштің төбесіндегі бұрыш ε шынында болады, ол – негізгі және көмекші кесуші жиектерінің негізгі жазықтықтағы проекцияларының арасындағы бұрыш.

Осы бұрыштар арасында келесі қатынас бар:

φ +ε+φ = 180

Негізгі жазықтыққа , негізгі кесу жиегі арқылы, тік өтетін жазықтықта негізгі кесу жиегінің көлбеулік бұрышы өлшенеді. Бұл бұрыштан кескіштің төбесінің беріктігі мен жоңқаның жүру бағыты тәуелді (11 сурет).