Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
kniga_ispravlenny_variant.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
4.23 Mб
Скачать

4.Ауыспалы егістегі каналдардың өтімділігін анықтау

Ауыспалы егіс алқабында бес дақыл өндіріледі. Жасақталған гидромодуль графигіне сәйкес оның ең жоғары мәні Ауыспалы егістің ауданы Fбр=400га, Fнт=320га, ЖПК=0,8. Жасақталған графигі бойынша гидромодульдің ең төменгі мәні Ауыспалы егіске су беретін каналдың қалыпты және төменгі су өтімдерін анықтаймыз.

  1. Ауыспалы егіс каналының нетто су өтімі

Осы каналдың ең жоғары су өтімін анықтаймыз.

мұнда қалыпты су өтімінің жоғарылау коэффициенті. Ол 1,05 – 1,30 аралығында болады. Қалыпты су өтімі 10м3/с жоғары жағдайда Біздің мысалда су өтімі бұл мөлшерден аз, сондықтан

Канал табаны b=(1…2)h қабылдайды каналдың су өтімділігі Q‹1 м3/с, Q=1...3 м3/с өтімділікте b=(1…3)h, Q=3...5 м3/с енін b=(2…6)h етіп қабылдайды.

Канал табаны м, канал бойынша еңістік Канал бүйірінің еңістігін канал бойындағы топырақтың механикалық құрамына сәйкес деп қабылдадық. Каналдың кедір – бұдырлық коэффициенті

4.1-кесте. Канал бүйірінің еңістігінің (m) мәні

Топырақ түрі

Канал бүйірінің еңістігі

Саз

1

Ауыр саздақ

1...1,5

Құмдақ

1...1,5

Құм

1,5...2

4.2-кесте. Каналдың кедір-бұдыр коэффициентінің (n) мәні

Канал арнасының түрлері

Каналдың кедір-бұдыр коэффициенті

Тастақ

0,020-0,025

Шымдалған

0,030-0,035

Кәдімгі жер каналы

0,025-0,028

4.3- Шези коэффициентінің (R) мәні

R,м

n=0,012

n=0,014

n=0,017

n=0,020

n=0,225

n=0,025

n=0,0275

n=0,030

C R

C R

C R

C R

C R

C R

C R

C R

0,05

13,48

10,82

8,00

6,02

4,78

3,79

2,98

2,30

0,06

15,10

12,19

9,10

6,94

5,58

4,49

3,60

2,86

0,07

16,63

13,48

10,15

7,81

6,34

5,17

4,21

3,40

0,08

18,07

14,70

11,14

8,64

7,07

5,81

4,79

3,93

0,09

19,44

15,87

12,08

9,44

7,77

6,44

5,35

4,44

0,10

20,47

16,98

12,99

10,20

8,45

7,04

5,89

4,94

0,11

22,00

18,05

13,87

10,94

9,10

7,63

6042

5,42

0,12

23,21

19,09

14,72

11,56

9,74

8,20

6,94

5,89

0,13

24,38

20,09

15,54

12,36

10,36

8,76

7,45

6,36

0,14

25,51

21,06

16,34

13,04

10,97

9,30

7,94

6,81

0,15

26,61

22,01

17,12

13,71

11,56

9,83

8,43

7,25

0,16

27,69

22,93

17,88

14,35

12,13

10,36

8,90

7,69

0,17

28,73

23,83

18,63

14,99

12,71

10,87

9,37

8,12

0,18

29,75

24,70

19,35

15,61

13,26

11,37

9,83

8,55

0,19

30,75

25,57

20,07

16,23

13,81

11,87

10,29

8,97

0,20

31,72

26,40

20,76

16,82

14,34

12,35

10,73

9,37

0,21

32,68

27,23

21,45

17,41

14,87

12,83

11,17

9,78

0,22

33,61

28,03

22,12

17,99

15,38

13,30

11,59

10,17

0,23

34,54

28,83

22,78

18,56

15,90

13,77

12,02

10,57

0,24

35,44

29,61

23,43

19,12

16,40

14,22

12,44

10,96

0,25

36,33

30,38

24,07

19,67

16,90

14,67

12,86

11,34

0,26

37,20

31,14

24,70

20,21

17,38

15,12

13,26

11,72

0,27

38,06

31,88

25,32

20,74

17,86

15,55

13,66

12,09

0,28

39,90

32,61

25,94

21,28

18,34

15,99

14,06

12,46

0,29

39,74

33,33

26,54

21,80

18,81

16,41

14,46

12,83

0,30

40,56

34,05

27,14

22,30

19,28

16,84

14,85

13,90

0,31

41,37

34,75

27,72

22,81

19,72

17,25

15,22

13,54

0,32

42,17

35,44

23,81

23,32

20,18

17,66

15,61

13,89

0,33

42,97

36,14

28,89

23,82

20,63

18,08

15,99

14,25

0,34

43,75

36,81

29,46

24,31

21,08

18,48

16,37

14,60

0,35

44,52

37,49

30,02

24,80

21,52

18,89

16,74

14,95

0,36

45,28

38,15

30,58

25,28

21,96

19,29

17,11

15,29

0,37

46,04

38,80

31,13

26,76

22,39

19,68

17,47

15,63

0,38

46,78

39,45

31,68

26,24

22,82

20,08

17,84

15,97

0,39

47,52

40,09

32,21

26,70

22,24

20,46

18,19

16,30

0,40

48,25

40,73

32,75

27,17

23,66

20,85

18,55

16,63

0,41

48,97

41,36

33,28

27,63

24,08

21,23

18,90

16,96

0,42

49,68

41,97

33,80

28,03

24,49

21,60

19,25

17,28

0,43

50,38

42,59

34,31

28,53

24,89

21,97

19,59

17,60

0,44

51,08

43,20

34,83

28,97

25,29

22,34

19,93

17,92

0,45

51,78

43,80

35,34

29,42

25,70

22,72

20,28

18,25

0,46

52,47

44,41

35,85

29,87

26,10

23,09

20,62

18,57

0,47

53,15

45,00

36,35

30,30

26,50

23,45

20,96

18,88

0,48

53,82

45,58

36,84

30,73

26,89

23,80

21,29

19,19

0,49

54,49

54,49

37,34

31,16

27,28

24,16

21,62

19,50

0,50

55,14

55,14

37,82

31,58

27,65

24,51

21,94

19,80

0,52

56,45

56,45

38,78

32,42

28,42

25,21

22,59

20,41

0,54

57,74

57,74

39,73

33,24

29,17

25,90

23,23

21,00

0,56

59,01

50,11

40,67

34,06

29,92

26,59

23,87

21,60

0,58

30,26

51,20

41,59

34,87

30,65

27,26

24,49

22,19

0,60

61,49

52,28

42,51

35,67

31,38

27,93

25,12

22,77

0,62

62,70

53,33

43,41

36,46

32,09

28,59

25,73

23,34

0,64

63,91

54,39

44,30

37,24

32,80

29,25

26,34

23,91

0,66

65,10

55,44

45,19

38,02

33,51

29,90

26,95

24,49

0,68

66,27

56,46

46,06

38,78

34,21

30,54

27,54

25,05

0,70

67,41

57,46

46,91

39,53

34,88

31,16

28,12

25,53

0,72

68,85

58,46

47,75

40,27

35,56

31,78

28,70

26,17

0,74

69,58

59,45

48,60

41,00

36,23

32,41

29,28

26,68

0,76

70,80

60,43

49,43

41,74

36,90

33,03

29,86

27,22

0,78

71,90

61,39

50,25

42,46

37,56

33,63

30,42

27,75

0,80

72,99

62,35

51,07

43,17

38,21

34,23

30,98

28,28

0,82

74,07

63,30

51,88

43,89

38,86

34,84

31,55

28,80

0,84

75,13

64,23

52,67

44,58

39,50

35,42

32,09

29,31

0,86

76,18

65,16

53,46

45,27

40,13

36,00

32,54

29,83

0,88

77,23

66,08

54,24

45,96

40,76

36,58

33,18

30,34

0,90

78,27

66,99

55,02

46,65

41,39

37,17

33,72

30,85

0,92

79,31

67,90

55,80

47,34

42,02

37,75

34,26

31,36

0,94

80,32

68,79

56,56

48,00

42,62

38,31

34,79

31,85

0,96

81,32

69,67

57,31

48,67

43,23

38,87

35,31

32,35

0,98

82,32

70,55

58,06

49,33

43,84

39,43

35,84

32,84

1,0

83,32

71,43

58,81

50,00

44,44

40,00

36,36

33,33

1,02

84,31

72,30

59,56

50,65

45,05

40,55

36,38

33,82

1,04

85,28

73,15

60,28

51,29

45,63

41,09

37,39

34,30

1,06

86,24

74,00

61,01

51,92

46,21

41,63

37,89

34,77

1,08

87,20

74,84

61,73

52,56

46,79

42,17

38,40

35,25

1,10

88,15

75,68

62,45

53,19

47,37

42,71

38,90

35,72

1,12

89,10

76,51

63,16

53,82

47,95

43,24

39,40

36,19

1,14

90,04

77,34

63,87

54,45

48,53

43,78

39,90

36,67

1,16

90,98

78,17

64,58

55,08

49,11

44,32

40,40

37,14

1,18

91,89

78,97

65,27

55,68

49,67

44,83

40,89

37,59

1,20

92,81

79,78

65,96

56,29

50,22

45,34

41,37

38,05

1,22

93,72

80,58

66,64

56,90

50,77

45,85

41,85

38,50

1,24

94,62

81,38

67,33

57,50

51,32

46,37

42,83

38,95

1,26

95,52

82,17

68,00

58,10

51,87

46,88

42,80

39,40

1,28

96,41

82,96

68,68

58,70

52,43

47,39

43,28

39,86

1,30

97,30

83,74

69,36

59,30

52,98

47,90

43,76

40,31

1,32

98,19

84,53

70,03

59,90

53,52

48,41

44,24

40,76

1,34

99,06

85,30

70,69

60,48

54,06

48,91

44,70

41,20

1,36

99,94

86,07

71,36

61,06

54,60

49,41

45,17

41,64

1,38

100,79

86,82

72,00

61,63

55,12

49,89

45,62

42,07

1,40

101,64

87,58

72,65

62,21

55,64

50,38

46,08

42,50

1,42

102,49

88,32

73,29

62,78

56,16

50,86

45,63

42,93

1,44

103,34

89,07

73,93

63,35

56,69

51,35

46,99

43,36

1,46

104,18

89,81

74,57

63,91

57,21

51,83

47,44

43,79

1,48

105,02

90,55

75,21

64,47

57,73

52,31

47,89

44,22

1,50

105,86

91,30

75,95

65,04

58,25

52,80

48,35

44,64

1,55

107,92

93,12

77,41

66,43

59,52

53,98

49,46

45,69

1,60

109,96

94,92

78,97

67,80

60,79

55,16

50,57

46,73

1,65

111,96

96,69

80,49

69,15

62,03

56,31

51,65

47,75

1,70

113,95

98,45

82,00

70,49

63,26

57,46

52,72

48,77

1,75

115,92

100,19

83,50

71,82

64,49

58,60

53,80

49,79

1,80

117,85

101,89

84,97

73,13

65,69

59,72

54,85

50,78

1,85

119,76

103,59

86,43

74,43

66,88

60,83

55,89

51,77

1,90

121,66

105,27

87,88

75,72

68,07

61,94

56,94

52,76

1,95

123,52

106,92

89,30

75,98

69,24

63,02

57,95

53,73

2,0

125,37

108,56

90,72

78,24

70,39

64,10

58,97

54,68

2,05

127,21

110,19

92,12

79,49

71,55

65,18

59,98

55,64

2,10

129,01

111,78

93,50

80,71

72,67

66,23

60,96

56,57

2,15

130,80

113,36

94,86

81,92

73,79

67,27

61,94

57,30

2,20

132,57

114,94

96,22

83,13

74,91

68,31

62,92

58,43

2,25

134,34

116,50

97,58

84,34

76,02

69,35

63,90

59,35

2,30

136,09

118,06

98,92

84,54

77,13

70,38

64,87

60,28

2,35

137,80

119,58

100,24

86,71

78,21

71,39

65,82

61,17

2,40

139,51

121,09

100,54

87,87

79,28

72,39

66,76

62,07

2,45

141,21

122,59

102,85

89,03

80,35

73,39

67,70

62,96

2,50

142,89

124,09

104,14

90,19

81,42

74,39

68,64

63,85

2,55

144,57

125,58

105,43

91,34

82,48

75,38

69,58

64,74

2,60

146,21

127,03

106,69

92,46

83,52

76,35

70,49

65,60

2,65

147,84

128,48

107,94

93,58

84,55

77,31

71,39

66,46

2,70

149,46

129,92

109,19

94,69

85,57

78,27

72,30

67,32

2,75

151,07

131,35

110,43

95,80

86,60

79,22

73,20

68,17

2,80

152,67

132,78

111,67

96,90

87,62

80,18

74,10

69,03

2,85

154,27

134,20

112,90

98,00

88,64

81,13

75,00

69,88

2,90

155,86

135,61

114,13

99,10

89,65

82,08

75,88

70,73

2,95

157,41

136,69

115,32

100,16

90,64

83,0

76,76

71,55

3,0

158,95

138,36

116,51

101,22

91,62

83,91

77,62

72,37

3,10

162,02

141,08

118,87

103,33

93,57

85,74

79,34

74,00

3,20

165,05

143,78

121,21

105,43

95,51

87,58

81,05

75,63

3,30

168,03

146,43

123,51

107,48

97,41

89,33

82,73

77,22

3,40

170,98

149,06

125,80

109,52

99,30

91,10

86,40

78,81

3,50

173,91

151,67

128,06

111,55

101,18

92,86

86,06

80,39

3,60

176,78

154,22

130,28

113,54

103,02

94,58

87,68

81,94

3,70

179,63

156,76

132,49

115,51

104,85

96,29

89,30

83,47

3,80

182,45

159,28

134,68

117,48

106,67

98,00

90,92

85,01

3,90

185,22

161,74

136,83

119,40

108,45

99,66

92,49

86,51

4,0

187,97

164,19

138,96

121,31

110,22

101,32

94,06

88,51

4,20

193,38

169,01

143,15

125,07

113,70

104,59

97,14

90,93

4,40

198,67

173,73

147,27

128,76

117,12

107,79

100,17

93,82

4,60

203,90

178,40

151,34

132,41

120,51

110,96

103,18

96,69

4,80

209,03

182,93

155,29

135,96

123,81

114,06

106,10

99,46

5,00

214,00

187,42

159,21

139,47

127,07

117,13

109,00

102,23

5,25

220,14

192,90

163,99

143,76

131,06

120,87

112,55

105,60

5,50

226,15

198,27

168,68

147,98

134,98

124,55

116,03

108,92

5,75

232,09

203,58

173,32

152,16

138,86

128,20

119,43

112,22

6,00

237,86

208,73

177,83

156,21

142,63

131,73

122,84

115,41

6,50

249,15

218,84

186,67

164,17

150,03

138,69

129,43

121,71

7,00

260,06

228,60

195,22

171,87

157,20

145,43

135,82

127,80

Каналдың гидравликалық есебі төмендегі формула арқылы жүргізіледі:

Каналдың көлденеңгі қимасының ауданы

Каналдың ылғалданған периметрі

Гидравликалық радиус

Шези коэффициенті

Каналдағы су ағу жылдамдығы

Каналдың су өтімі

Есеп нәтижелері төменгі кестеде көрсетілген.

4.1- кесте. Ауыспалы егіс каналының гидравликалық есебі

С

0,2

0,22

1,521

0,14

29

0,19

0,041

0,4

0,56

2,242

0,25

32

0,28

0,16

0,6

1,02

2,963

0,34

33

0,33

0,36

Графикте екі қисық сызу орналасқан. Біріншісі каналдағы судың тереңдігі мен оның су өтімінің байланысы. Екіншісі каналдағы судың тереңдігі мен су жылдамдығының байланысы. Каналдың су өтімі 173 л/с. Осыған сәйкес бірінші қисық сызудан каналдағы судың тереңдігін анықтаймыз, ол 0,42 м тең болды. Осы тереңдікке сәйкес екінші қисық сызудан су жылдамдығын табамыз, ол 0,29 м/с тең.

Сурет 4.1- Ауыспалы егіс каналының Q= f(h)және = f(h)байланыс графигі

А.Н.Костяковтың формуласымен каналдың 1км ұзындығымен төмен қарай топыраққа сүзілген су өтімі анықталады

,

мұнда топырақтың суды сүзу коэффициенті, м/тәул.

Ауыспалы егіс каналының ұзындығы . Сонда канал бойы судың барлық шығын өтімі.

Осы каналдың сағасындағы су өтімі, немесе «брутто» су өтімі.

Каналдың пайдалы әсер коэффициенті

.

Ауыспалы егіс каналының су шаю жылдамдығын С.А. Гиршканның формуласы арқылы анықтаймыз

К-топыраққа байланысты алынатын коэффициент, ауыр топырақ үшін К=0.68

Ауыспалы егіс каналындағы судың жылдамдығы

Шөгіп қалатын жылдамдық мына формула арқылы анықтаймыз

мұнда А-каналдағы шөгінділердің гидравликалық ірілігі Wт‹ 1,5мм/с болса, А=0.33-ке тең болады, Wт=1,5...3,5 мм/с болса, А=0.44, Wт ›3,5мм/с болса, А=0.55-ке тең болады,

0,23 ≤0,29≤0,57

  1. Танап каналының нетто су өтімі

;

мұнда t-танап каналының суару ұзақтылығы

3.Бір мезгілде неше танап каналы жұмыс істейтінін анықтаймыз

4.Сонда танап каналының нетто су өтімдері

5.Уақытша арықтың нетто су өтімі табамыз.Уақытша арықтың өтімділігі 30-60л/с. Біздің мысалда уақытша арықтың өтімділігін 50л/с қабылдаймыз. Бір мезгілде неше уақытша арық жұмыс істейтінін анықтаймы

уақытша арық бір мезгілде жұмыс істейді.

Одан соң каналдардың брутто су өтімдерін анықтаймыз

  1. Уақытша арықтың брутто су өтімдерін анықтаймыз

=59/с.

Бізде бір мезгілде 2 уақытша арық жұмыс істейді, яғни солардың қосындысы 118 л/с болады. Бұл танап каналының нетто су өтімі.

  1. Танап каналының брутто су өтімі болады

=148л/с,

  1. Біздің мысалда бір мезгілде 2 танап канал жұмыс істейді.Сонда бір мезгілде жұмыс істеп жатқан танап каналдарының брутто су өтімдерінің қосындысы болады 296л/с. Бұл шаруа каналдың нетто су өтімі болады.

  1. Шаруа каналының брутто су өтімі тең болады

Каналдың пайдалы әсер коэффициенті

Шаруашылық каналдың гидравликалық есебін жоғарыда келтірілген тәртіппен есептейміз.

Канал табаны м, канал бойынша еңістік Канал бүйірінің еңістігін канал бойындағы топырақтың механикалық құрамына сәйкес деп қабылдадық. Каналдың кедір – бұдырлық коэффициенті қабылдадық.

Есеп нәтижелері төменгі кестеде көрсетілген.

4.2.- кесте. Шаруашылық каналдың гидравликалық есебі

С

0,2

0,22

1,521

0,14

29

0,15

0,033

0,4

0,56

2,242

0,25

32

0,23

0,13

0,6

1,02

2,963

0,34

33

0,27

0,278

0,8

1,6

3,68

0,43

35

0,32

0,52

Графикте екі қисық сызу орналасқан. Біріншісі каналдағы судың тереңдігімен оның су өтімінің байланысы. Екіншісі каналдағы судың тереңдігімен су жылдамдығының байланысы. Каналдың су өтімі 328 л/с. Осыған сәйкес бірінші қисық сызудан каналдағы судың тереңдігін анықтаймыз, ол 0,65 м тең болды. Осы тереңдікке сәйкес екінші қисық сызудан су жылдамдығын табамыз, ол 0,33 м/с тең.

Сурет 4.2- Шаруашылық каналдың Q= f(h)және = f(h)байланыс графигі

Шаруашылық каналының су шаю жылдамдығын анықтаймыз

К-топыраққа байланысты алынатын коэффициент, ауыр топыраққа К=0.68

Шаруа каналындағы судың жылдамдығы

Шөгіп қалатын жылдамдық мына формула арқылы анықтаймыз

мұнда А-каналдағы шөгінділердің гидравликалық ірілігі Wт‹ 1,5мм/с болса, А=0.33-ке тең болады.

0,26 ≤0,33≤0,61

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]