Ян Казімір ваза

(1609 – 1672), кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1648–1668). Апошні кароль і вялікі князь з дынастыі Вазаў.

Сын Жыгімонта III Вазы. Намінальна і спадчынна да 1660 насіў тытул караля Швецыі. Удзельнічаў у вайне Расіі з Рэччу Паспалітай 1632—34, у Трыццацігадовай вайне 1618—48. У 1643—45 член ордэна езуітаў, з 1646 кардынал. Пасля смерці старэйшага брата, караля Уладзіслава IV, вызвалены рымскім папам з духоўнага звання. 20.11.1648 на сойме абраны каралём польскім і вялікім князем ВКЛ пры дапамозе групоўкі магнатаў і шляхты, прыхільнікаў пагаднення з казакамі, што паўсталі на Украіне, каб потым пачаць вайну хрысціянскіх дзяржаў супраць Турцыі і Крымскага ханства. Напачатку вёў памяркоўную палітыку ў дачыненні да казакоў у разліку на пагадненне з Б. Хмяльніцкім, аднак гэта палітыка не дала вынікаў, і вайна на Украіне працягвалася. У 1649 і 1651 узначальваў паходы на Украіну, заключыў Збораўскі і Белацаркоўскі мірныя дагаворы.

У час яго панавання адбыліся разбуральныя войны: Казацкая вайна (1648–1651), а таксама Патоп (1654–1667) і вайна са Швецыяй ў ходе якіх маскоўскія войскі акупіравалі большую частку ВКЛ, а шведскія значную частку Польшчы, уключаючы Варшаву. Кароль, быў змушаны ўцячы ў Сілезію. У 1657 Рэч Паспалітая адмовілася ад суверэнных правоў на Прусію, а ў выніку Андрусаўскага перамір'е (1667) страціла Смаленскае ваяводства, Кіеў і ўсе тэрыторыі Украіны на ўсход ад Дняпра.

У гэты час Ян II Казімір змяніў палітыку, адмовіўся ад саюза з германскім імператарам, які не дапамагаў Рэчы Паспалітай, і пачаў арыентавацца на Францыю. Каб умацаваць цэнтральную ўладу, Ян II Казімір распрацаваў план рэформы дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай. Ён прапанаваў выбіраць новага караля не пасля смерці папярэдніка, а пры жыцці, каб не было безуладцзя ў час міжкаралеўя. Аднак сойм 1660 і соймікі 1661 выказваліся супраць рэформы.

С упраць караля склалася апазіцыйная групоўка на чале з гетманам польным каронным Е. С. Любамірскім, у 1665—66 яна ўзняла рокаш. Напачатку ракашане перамаглі каралеўскае войска, аднак пасля вымушаны былі капітуляваць. Суд прыгаварыў Любамірскага да баніцыі (выгаання з краіны), але спроба рэформ была сарвана. Пасля рокаша зрыванне соймаў і соймікаў стала частай з'явай.

Агульны гаспадарчы заняпад Рэчы Паспалітай, няўдачы ў войнах, аслабленне міжнароднага становішча дзяржавы, напружаныя адносіны з магнатамі і шляхтай, смерць энергічнай і актыўнай у палітыцы каралевы Марыі Людвікі (1667) прывялі да таго, што 16.9.1668 Ян II Казімір адрокся ад трона, а 30 красавіка 1669 г. ён адправіўся ў Францыю, дзе ён атрымаў надзвычай выгаднае абацтва Сен-Жэрмэн-дэ-Прэ, дзе стаў 76 ігуменам. Ён памёр праз чатыры гады пасля адрачэння 16 снежні 1672 у 63 гады.

45. 1669-1673

M ichał Tomasz Korybut Wiśniowiecki herbu Korybut (ur. 31 maja 1640 w Białym Kamieniu, zm. 10 listopada 1673 roku we Lwowie) – król Polski w latach 1669–1673.

Michał Korybut Wiśniowiecki (1640–1673), król polski od 1669 r., syn wojewody ruskiego Jeremiego Wiśniowieckiego i Gryzeldy z Zamoyskich. Dzięki sławie swego ojca, który mężnie walczył z Chmielnickim w czasie powstania kozackiego, Michał Korybut został wybrany na króla polskiego w 1669 r., po abdykacji i wyjeździe z Polski Jana II Kazimierza. Nowy król okazał się jednak słaby i nieudolny. Poprzez małżeństwo z Eleonorą Habsburżanką związał się z prohabsburskim stronnictwem magnatów. Przewodził mu podkanclerzy koronny Andrzej Olszowski, w rzeczywistości kierujący zamiast króla polityką Rzeczpospolitej. W 1672 r. zawiązano konfederację gołąbską, popierającą króla, skupiającą zwolenników sojuszu z Habsburgami sprzeciwiających się stronnictwu profrancuskiemu. W odpowiedzi na to, z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego, została zawiązana profrancuska konfederacja szczebrzeszyńska, dążąca do detronizacji Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Spór między stronnictwami omal nie doprowadził do wybuchu wojny domowej. W 1672 r. na Polskę najechali Turcy i po zdobyciu Kamieńca Podolskiego wymusili na pogrążonej w wewnętrznych waśniach Rzeczpospolitej podpisanie haniebnego traktatu w Buczaczu. Sejm polski nie ratyfikował go jednak. Obie zwaśnione konfederacje zostały rozwiązane na sejmie pacyfikacyjnym w 1673 roku. Wkrótce Polska wznowiła działania wojenne przeciw Turcji i wojska dowodzone przez Jana Sobieskiego zadały wrogowi klęskę pod Chocimiem (1673). Król jednak nie dożył tej chwili, gdyż zmarł w przededniu bitwy. WAŻNE DATY:

1669–koronacja Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla Polski;

1672–konfederacja gołąbska i szczebrzeszyńska;

1 672–najazd turecki na Polskę, traktat w Buczaczu;

1673–śmierć Michała Korybuta Wiśniowieckiego, bitwa pod Chocimiem, zwycięstwo Jana Sobieskiego nad Turkami.

Rzeczpospolita jako lenno imperium osmańskiego w latach 1672-1676