Төлегенге

Арыстандай айбатты,

Қаһармандай қайратты,

Қамқоры болған халықтың-

Тоқтарұлы Төлеген.

Жай отындай жарқылдап,

Жауға шаптың алқымдап,

Қазақ атын айқындап

Шыққан ерім келеден.

Қанын судай ағызып,

Қос өкпеден дәл үзіп,

Жемтігін итке жегізіп,

Найзасын алған жебеден.

Ат туады ер үшін,

Ер туады ел үшін,

Көсегемді көгертіп

Көп үшін туған ардақтым.

Жауға намыс бермейтін

Жау десе өрттей өрлейтін,

Тарихта атың өлмейтін,

Орны бөлек қымбаттым.

Жігерің қайнап бел шешпей,

Ыза кернеп дәм ішпей,

Жауға қарап түйіліп,

Түсіңді бұзып түн қаттың.

Жау анталап келгенде,

Қара торын көлгенде,

Бір кісідей ойламай

Қаһар оғын заулаттың.

49

Төлеген, саған өлім жоқ

Тарихта атың қалған соң ,

Отан үшін құрбан боп

Топырағың нұрға толған соң.

Тұлпар мініп ту ұстар,

Артыңда ерлер болған соң.

Сенің кегің, қаныңды

Мың есе ғып алған соң!

1943

50

Жаудан жерім тазарды

Қанды қол,қасиетсіз,қара тажал,

Ұялмай бізді алам деп салдын назар,

Әлінді білмец жүрсін есерлікпен

Өзіндікі боларын алғашқы ажал.

Басынды әдетіңбар ұрлап енген,

Жарықты жай белгілі қарсы келген.

Арқа тіреп отырған Харьковты алдық,

Бізге қарсы келесің енді неңмен.

Августің жиырма үші деген күнде,

Сазаңды тартқызды ғой бір-ақ түнде,

Қонев батыр бастаған қызыл ерлер,

Түбіріңмен талқандап шықты мүлде.

Компартия бастаған Совет елі,

Қайтпайтын , қажымайтын қайраткері,

Ілезде өз Отанын тазартады,

Басқаның керек емес бізге жері.

Құттықтап қуанышпен жазған сөзім,

Ерлерге алғыс айтар келді кезім.

Жалынды өрттей лаулап осы бетпен

Жау жеріне баруына жетті көзім.

1943

51

Біздің Ел Егескенді Бұрын да алған

Біздің Ел Егескенді Бұрын да алған,

Талай жау қанесорпа боп шығындалған.

Артына қарауға да мұрша бермей,

Қызыл ер фашистерге ойран салған.

Ес кетіп,ебі қашып,қан жоса боп,

Көз ашпай жау қашуда қырылғанмен,

Қарайсың қара беттер не бетіңмен

Жылтырап екі көзің қызыл қаннан.

Қолынан түк келмейтін қанды қол деп,

Олжаң сол,жердің жүзі сырыңды алған.

Тарыдай табаныма тас баткан жоқ

Еңбекші ел үкімет боп құрылғанан

Қырандай сорғалап шарықтадық,

Төбеңнен түйіп түсіп қалықтадық ,

Олжаңның құрал-сайман қисабы жоқ,

Атақты ұлы қала Киевты алдық..

Қоя ма,өнімді өнер,жігерлі күш,

Ілезде-ақ жер шетіне барып қалдық,

Бұрында атқан таңдай жарық едік,

Жарқырап шыққан күндей анықталдық.

Қолқанды үзіп,басыңды кесермін де,

Ендігің жарар дейсің неше күнге .

Сен түгіл,сенен зорлық шақ келмейді,

Біздің күшті қаһарман жауынгерге.

52

Жана жыл

Жана жыл,қош келесің нұрын шашып,

Қырық үштен қырық төртке аяқ басып,

Келген соң құрмет үлкен жеңіс жылын,

Қарсы алдым құлаш жайып,қойнымды ашып.

Жеңіс жыл болуына тұрмыз сеніп,

Күлімдеп қуанышпен келдің төніп.

Барлығын жан-жануар шаттандырып,

Жарқырап алтын таудай сәулеттеніп.

Қайырлы болып еді өткен жыл да,

Совет халқы белшеден батқан нұрға.

Майданда әскеріп жауды жеңіп,

Мұндағы гүлденіп тұр жатқан тыл да.

Сен одан болуың хақ жүз есе артық,

Аламыз жау қолынан жерді тартып,

Құрытып жау тамырын түбірімен

Аспанда шалықтаймыз құстай қалқып.

Қалады жер бауырлап арам терлер,

Қоимайды біздің көсем кемеңгер ер,

Жарқылдап төбесінен жайдай түсіп,

Партия бастап тұрған қызыл ерлер.

1944

53

ТОЙ ТОЛҒАУЫ

Домбырамды қолға алып,

Жел маядай желейін.

Шарықтайын Толғанып,

Жыр маржанын терейін.

Сыр сандығын ақтарып,

Бүлкідесін көмейім.

Көкке өрлеп қиялым,

Сөз нөсерін төгейін.

Кәрі серік домбыра,

Құландайын құлдырап,

Мен де саған ерейін.

Жас жетсе де жаным жас,

Мен қартайдым демеймін.

Көңіл құсы,қанат қақ,,

Желдей жүйткіп жөнейін,

Жауар күндей түнеріп

Жау басына төнейін.

Жай оғындай жырымды

Боратып оқтай себейін,

Жау жағасы жығылып,

Болғанда үстем мерейім.

Қаумалаған халқыма,

Біраз толғап берейін.

Толқып тоқсан толғанып,

Қырандайын қомданып,

Екі дүние көлемін

Тегіз көрген көнемін.

Е-е леп қиқу шыққанда,

Ерік бермес тоқтарға

Өршеленіп өр қиял!

Көк дауылдай долданып,

54

Көрген көлкіп көлқазір,

Ойым-теңіз көл-қайық,

Сезім сула,дауылпаз,

Ой аспанын кел сайып.

Желге қарсы желігіп,

Зырламасың ерігіп,

Көңіл құсы сенде айып.

Айта алмасам ел айып.

Ата қоныс мекеннен,

Ел айрылған кезінде,

Бауыр басқан елінен,

Жер айырған кезінде:

Қара нұр калың нұрынын,

Бел айырған кезінде,

Көк ала үйрек көркінен,

Көл айналған кезінде,

Патшаның отар түнінен,

Күдер үзіп түңілген,

Кіреукесі сетіліп,

Сенген семсер кетіліп,

Еніреп босқан елінен,

Ел айырылған кезінде-

Торын бұзып азаптың,

Бұғауын үзіп мазақтың

Ерлікті байтақ ел етіп,

Терезесін тең етіп,

Алып берген азат күн,

Шаңырағын көтеріп,

Ұлы Ленин данышпан,

Отауын тіккен қазақтың.

Тайпалған жорға табаным,

Мен емес шашар шабаның.

55

Ұлы думан ерекем,

Күндей куліп келгенде,

Делебем қозып дүбірге

Қосыла мен де шабамын.

Қу медиян, қу дала,

Құлазыган құм ғана,

Таппаган ешкім амалын;

Аты қалган мақалда,

«Жапалақ ұшпас жапанға»

Жан бітірген жайнатып,

Алтайдан сонау Еділге,

Аралдан мынау Ертіске(

Емірене қарады;

Бақытты қазақ жайланган,

Алалы жылқы, ақты қой

Төрт түлігін айдаған,

Келбетін көрдік даланың,

Аспанда аймен тілдескен,

Көкте күнмен тірескен

Сәулетін көрдім қаланың

Жайдары өскен ақжарқын,

Салтанатты ел салтын,

Өзгеше өмір адамын;

Дүниені меңгерген,

Алдына тау өңгерген,

Өнер, ғылым, сананың

Толып жатқан бар жайын,

Қазақстан елінің,

Қарағанды көмірін,

Лениногор, Шымкент пен

Жезқазғанның жезінің,

Қоңырат пен Ащысай,

Эмба нефті кенінің,

Алтай, Орал, Алатау,

Сарыарқаның жерінен,

56

Колхаз, совхоз қалын ел

Көз жеткісіз егінін,

Төрт түлігі түгел сай

Сан жеткісіз өнімін,

Арттыруға ақтады

Қазақстан тылда да

Отанға берген сенімін.

Залым жылын өрмелер,

Басына биік шынардын,

Заһарін төгіп жемекке

Балапанын қыранның.

Қиядан шалған ер қыран

Қырды бәрін жыланның.

Қажымас батыр халықпыз,

Әлемнің зәулім шынары.

Теңдесі жоқ алыппыз,

Сарқылмас күштің бұлағы.

Айтатын келді кезегім,

Суы шәрбет өзенім,

Ертісті еміп тел өстім,

Талған емес өзегім,

Ет алыбы орнаған

Ертісімнің жағасы,

Мәдениет ордасы

Ежелгі Семей қаласы.

Ардагер Абай туған жер,

Ақандардың ағасы.

Қара Қалба, тау Шыңғыс,

Ақтарсан алтын саласы.

Үстем болсын мерейін,

Дейді қазақ баласы!

Қаумалаған халайық,

Жырыма құлақ салыңыз,

Ата дәстүр салтымен,

Кәдесін айтты кәріңіз.

57

Тойың тойға ұласып,

Шалқыйтың келді шағымыз.

Толғалы отыр жиырма бес,

Қонғалы басқа бағымыз.

Қуанардай досың сүйініп,

Жылардай дұшпан күйініп,

Таң қаларлық табыспен,

Жер жарған данқы табыспен.

Қарсы алайақ бәріміз!

1945ж.

58

Беибтшілік Сақшысы

Елімнің ен дәулеті байтақ жерін

Қорғаған қарулы күш жауынгерім.

Түлеткен тұғырында ақиқатай

Ленин құрған партия кеменгерім.

Кешегі қан майданда өмірге өлім-

Төнгенде отамақ боп өмір гүлін.

Ерімнің батырлығы әлем білді,0

Өлімнің ұшырды ол көкке күлін.

Бүгінгі бейбіт өмір сақшысы боп

Тұрғанда жауынгерлер, катерім жоқ..

Қорғайтын бақытымды қамалым сол-

Болат төс өткізбейтін Отанға оқ..

1951ж

59