botanika

gLAWA 7

sTROENIE POBEGA, WETWLENIE I LISTORASPOLOVENIE

pOBEG | \TO \LEMENT WEGETATIWNOJ POBEGOWOJ SISTEMY RASTENIQ, SOSTOQ]IJ, KAK PRAWILO, IZ STEBLQ I LISTXEW. fUNKCII POBEGA SWODQTSQ W OSNOWNOM K FUNKCIQM SOSTAW- LQ@]IH EGO ^ASTEJ. kROME TOGO, SU]ESTWU@T POBEGI, W CELOM SPECIALIZIROWANNYE NA WYPOLNENII KAKIH-LIBO SPECIALXNYH FUNKCIJ, NAPRIMER, FUNKCII WEGETATIWNOGO RAZ- MNOVENIQ.

oB]EE STROENIE POBEGA

rIS. 7.1. oSNOWNYE ^ASTI POBEGA

wETWLENIE

rIS. 7.2. mONOPODIALXNOE (SLEWA) I SIMPODIALXNOE WETWLENIE

kROME \TOGO, WETWLENIE BYWAET TAKVE AKROTONNYM I BAZITONNYM, A POBEGI | POLI-, DI- I MONOCIKLI^ESKIMI.

41

lISTORASPOLOVENIE

rIS. 7.3. kLASSIFIKACIQ LISTORASPOLOVENIQ

sPIRALXNOE (ILI O^EREDNOE) LISTORASPOLOVENIE WSEGDA HARAKTERIZUETSQ OPREDELEN- NOJ FORMULOJ. |TU FORMULU NETRUDNO RASS^ITATX PO BOLEE ILI MENEE DLINNOJ WETKE. dLQ \TOGO NADO POS^ITATX KOLI^ESTWO PO^EK, RASPOLOVENNYH WWERH OT DANNOJ DO TAKOJ, KOTO- RAQ NAHODITSQ W TO^NOSTI NAD DANNOJ (ZANIMAET TAKOE VE POLOVENIE). pERWU@ (DANNU@) PO^KU PRI \TOM S^ITA@T, A POSLEDN@@ NET. tAKIM OBRAZOM MY POLU^IM ZNAMENATELX FORMULY.

42

rIS. 7.4. zAKONOMERNOSTI SPIRALXNOGO LISTORASPOLOVENIQ

~ISLITELX FORMULY MOVNO POLU^ITX DWUMQ SPOSOBAMI:

1)pOS^ITATX KOLI^ESTWO OBOROTOW WOOBRAVAEMOJ SPIRALI ( LISTOWOJ SPIRALI ), KO-

TORAQ SWQZYWAET MEVDU SOBOJ WSE POSLEDOWATELXNO IDU]IE PO^KI OT DANNOJ DO TAKOJ, KOTORAQ NAHODITSQ W TO^NOSTI NAD DANNOJ.

2)pOSKOLXKU FORMULY LISTORASPOLOVENIQ PREDSTAWLQ@T SOBOJ ODIN IZ WARIANTOW ^ISEL fIBONA^^I, MOVNO, NA OSNOWANII ZNA^ENIQ ZNAMENATELQ, PREDSKAZATX ^IS- LITELX. w RQDU fIBONA^^I KAVDOE POSLEDU@]EE ^ISLO PREDSTAWLQET SOBOJ SUMMU DWUH PREDYDU]IH (\TO OTNOSITSQ KAK K ^ISLITEL@, TAK I K ZNAMENATEL@):

k SOVALENI@, LISTORASPOLOVENIE, KAK I BOLX[INSTWO DRUGIH PRIZNAKOW RASTENIQ, PODWERVENO IZMEN^IWOSTI.

43

WYWAETSQ NA RASPOLDOVENII PO^EK W NEBLAGOPRIQTNYJ SEZON: fANEROFITY | PO^KI WYSOKO (DEREWXQ);

hAMEFITY | PO^KI NA WYSOTE 20{30 SM (KUSTARNI^KI I PR.);

gEMIKRIPTOFITY | PO^KI NA UROWNE PODSTILKI (MNOGOLETNIE TRAWY S ROZETKAMI ILI BEZ);

kRIPTOFITY | GEOFITY S PODZEMNYMI POBEGAMI I GIDROFITY S PO^KAMI, ZIMU@]I- MI POD WODOJ;

tEROFITY | ODNOLETNIKI.

aRHITEKTURNYE MODELI PO aLLE, oLDEMANU I sEREBRQKOWOJ

kLASSIFIKACIQ VIZNENNYH FORM NA OSNOWANII HARAKTERA ROSTA POBEGOW PO aLLE I oLDEMANU (ARHITEKTURNYE MODELI) WWEDENA NA OSNOWANII IZU^ENIQ RAZNOOBRAZIQ FORM ROSTA TROPI^ESKIH DEREWXEW. dLQ TRAWQNISTYH RASTENIJ UMERENNYH [IROT ANALOGI^NAQ KLASSIFIKACIQ PREDLOVENA sEREBRQKOWOJ (SM. RISUNOK).

rIS. 8.2. aRHITEKTURNYE MODELI TRAW PO sEREBRQKOWOJ

1)aRHITEKTURNYE MODELI TRAW:

pOLUROZETO^NAQ SIMPODIALXNAQ (a) | U L@TIKA KA[UBSKOGO, BEZWREMENNIKA;

dLINNOPOBEGOWAQ SIMPODIALXNAQ (b) | U SO^EWI^NIKA, GRU[ANOK, VIWU^KI,

LANDY[A;

45

rOZETO^NAQ MONOPODIALXNAQ (w) | U ZEMLQNIKI, PODOROVNIKOW, GRAWILATA;

dLINNOPOBEGOWAQ MONOPODIALXNAQ (g): ZAKRYTAQ U ODNOLETNIKOW TIPA NOGOT- KOW, OTKRYTAQ U WERONIKI LEKARSTWENNOJ.

2)aRHITEKTURNYE MODELI DEREWXEW:

mONOAKSIALXNYE DEREWXQ : DEREWXQ S ODNOJ WIDIMOJ OSX@ | MODELI gOLTAMA (MONOKARPIKI, TO ESTX RASTENIQ, CWETU]IE RAZ W VIZNI) | AGAWA I T.P., I kORNERA | MNOGIE PALXMY, PAPAJQ, VENSKIE \KZEMPLQRY CIKASA; PSEWDOMONO- AKSIALXNYE DEREWXQ (MODELX ~EMBERLENA) | SAGOWNIKI, KORDILINA, NANDINA;

bAZITONI^ESKIE DEREWXQ : DEREWXQ, WETWQ]IESQ W OSNOWANII, DO NEKOTOROJ STE- PENI SOOTWETSTWU@T SIMPODIALXNYM DLINNOPOBEGOWYM TRAWAM | MODELI tOM- LISONA BEZ STWOLA I WETWEJ (BANAN) I mAK-kL@RA SO STWOLOM I WETWQMI (BAM- BUKI, SAHALINSKAQ GRE^IHA);

dIHOTOMI^ESKIE DEREWXQ : DEREWXQ, STWOL KOTORYH WETWITSQ NADWOE | MODELX {OUTA S NASTOQ]EJ DIHOTOMIEJ, BEZ WERHU[E^NOJ PO^KI (PALXMY Nypa I Hyphaene, @KKI) I MODELX lEWENBERGA S LOVNOJ DIHOTOMIEJ, T.E. S OTMIRA@]EJ WERHU[E^NOJ PO^KOJ (OMELA, KIZIL, AUKUBA, SIRENX);

mODULXNYE DEREWXQ : DEREWXQ, W KRONE KOTORYH POWTORQETSQ ODIN I TOT VE \LE- MENT | MODULX, OBQZATELXNO WKL@^A@]IJ fe: DWE MODELI SIMPODIALXNYM WETWLENIEM | kORIBY (KATALXPA, AJLANT) I pREWO (KORDIQ); I DWE S MONOPO- DIALXNYM | fAGERLINDA (MAGNOLIQ, \RIOBOTRIQ) I pTI (HLOP^ATNIK);

qRUSNYE DEREWXQ : MODELX nOZERANA (KAKAO) S SIMPODIALXNYM STWOLOM; MODELX oBREWILQ SO PLAGIOTROPNOSTX@ (GORIZONTALXNYM ROSTOM) ZA S^ET NALOVENIQ WETWEJ (TERMINALIQ), mASSARTA S NASTOQ]EJ PLAGIOTROPNOSTX@ (ELX, ARAUKA- RIQ, KRU[INA, PADUB), kUKA S LISTOPODOBNYMI WETWQMI (GLOHIDION, ZIZIFUS) I rU S NERITMI^NYM ROSTOM (KOFE);

pIRAMIDALXNYE DEREWXQ ISKL@^ITELXNO S ORTOTROPNYMI (RASTU]IMI WWERH) OSQMI: MODELI sKARRONA (RITMI^NYE, TO ESTX REGULQRNO WETWQ]IESQ, SIMPO- DII | RODODENDRON, KONSKIJ KA[TAN), sTOUNA (NERITMI^NYE, NEREGULQRNO WETWQ]IESQ, SIMPODII | PANDANUSY), rAU (RITMI^NYE MONOPODII | SOSNA, KLEN, DUB, QSENX) I aTTIMSA (NERITMI^NYE MONOPODII | OLXHA, BEREZA);

pLAKU^IE DEREWXQ TOLXKO SO SME[ANNYMI (ORTO- I PLAGIOTROPNYMI ODNOWRE- MENNO) OSQMI: MODELI mANVENO S OT ROVDENIQ SNA^ALA ORTOTROPNYMI, PO- TOM PLAGIOTROPNYMI OSQMI (^ERNIKA), {AMPANXE SO SGIBA@]IMISQ (DELA@- ]IMISQ IZ ORTOTROPNYH | PLAGIOTROPNYMI OSQMI) POD DEJSTWIEM SILY TQVE- STI OSQMI (BUZINA, LAGERSTREMIQ, ROZA, MALINA) I tROLLQ SO SNA^ALA PLAGIO- TROPNYMI, A POSLE OPADENIQ LISTXEW | ORTOTROPNYMI OSQMI (BUK, ALXBICIQ, LIPA, WQZ).

dRUGIE KLASSIFIKACII

sU]ESTWUET MNOVESTWO DRUGIH KLASSIFIKACIJ VIZNENNYJ FORM RASTENIJ. nAPRI- MER, MOVNO RASPREDELITX WSE VIZNENNYE FORMY NA OSNOWANII SO^ETANIJ TREH OSNOWNYH FAKTOROW:

46

kSILOMORFNORSTX | WOZMOVNOSTX OBRAZOWYWATX MEHANI^ESKIE I DRUGIE TKANI, OBES- PE^IWA@]IE USTOJ^IWOSTX KONSTRUKCII;

aKSIALXNOSTX | RASPOLOVENIE TELA W PROSTRANSTWE, PRI^EM MAKSIMALXNAQ AKSIALX- NOSTX BUDET U RASTITELXNOGO TELA, NAIBOLEE BLIZKOGO PO FORME K WERTIKALXNOJ KOLONNE;

tOLERANTNOSTX | WOZMOVNOSTX OBESPE^IWATX SKOLX-NIBUDX DLITELXNOE SU]ESTWOWA- NIE TELA W OPREDELENNYH USLOWIQH WNE[NEJ SREDY.

w \TOJ KLASSIFIKACII O^ENX LEGKO PREDSTAWITX PEREHODY MEVDU KLASSAMI | NA- PRIMER, PEREHOD OT DEREWXEW K KUSTARNIKAM PROISHODIT WSEGO LI[X ZA S^ET SNIVENIQ TOLERANTOSTI, W REZULXTATE ^EGO STWOL NE VIWET DOLX[E NESKOLXKIH LET I OBRAZUET- SQ KRUPPA MALOWOZRASTNYH STWOLOW. pEREHOD OT DELEWXEW K LIANAM PROISHODIT ZA S^ET SNIVENIQ KSILOMORFNOSTI I TAK DALEE.

47

49